پروتز دندان فک بالا

پروتز دندان فک بالا چیست و در چه مواردی کاربرد دارد؟ پروتز دندان فک بالا چگونه و به چه روشی انجام می شود؟

از دست دادن دندان ها نه تنها خطر ابتلا به بیماری های لثه، اختلالات دهان و دندان و مشکلات گوارشی را افزایش می دهد بلکه بر زیبایی لبخند و جذابیت چهره نیز تاثیرات منفی دارد. از این رو زمانی که فرد به هر دلیل دندان های خود را از دست می دهد باید به دنبال راه حلی مطمئن برای جایگزین کردن دندان های از دست رفته باشد.

این موضوع در مورد دندان های فک بالا که هنگام صحبت کردن و خندیدن بیشتر در معرض دید قرار دارند اهمیت بیشتری پیدا می کند. خوشبختانه امروزه پروتز دندان یک روش مطمئن و کاربردی برای افرادی است که تمامی دندان های خود را از دست داده اند و ریشه های باقی مانده آن ها قابل ترمیم و نگهداری نباشد.

اگر به هر دلیل دندان های قوس بالایی فک خود را از دست داده و می خواهید از پروتز دندان فک بالا برای جایگزینی دندان های از دست رفته  استفاده نمایید، برای کسب اطلاعات بیشتر و آشنایی با کاربردها، مراحل انجام، مزایا و معایب این روش تا پایان با این مقاله از کلینیک دندانپزشکی دکتر مهشید جمشیدی همراه باشید.

پروتز دندان فک بالا چیست؟

پروتز دندان فک بالا، یک دست دندان مصنوعی است که به شکل ثابت یا متحرک برای جایگزینی کل دندان های از دست رفته قوس بالایی فک به صورت سفارشی برای هر بیمار ساخته می شود.

پروتز فک بالا در مواردی که تعداد زیادی از دندان های طبیعی از بین رفته یا به شدت آسیب دیده و پوسیده شده اند به طوری که قابل درمان و ترمیم نیستند، توسط دندانپزشکان توصیه می شود.

پروتز دندان فک بالا کاربردهای متعدد و گسترده ای دارد و به کمک آن می توان مشکلات بسیاری را حل نمود. تعدادی از این موارد به شرح زیر است:

• حمایت از اسکلت صورت و بافت های نرم مثل لب و گونه ها برای جلوگیری از تغییر حالت چهره که به دلیل از دست دادن دندان ها اتفاق می افتد.
• جلوگیری از تحلیل استخوان فک و حفظ سلامت لثه و سایر دندان ها
• بهبود توانایی جویدن و پیشگیری از اختلالات گوارشی
• کمک به داشتن لبخندی زیبا و بدون نقص
• بهبود گفتار و کمک به تلفظ و ادای صحیح کلمات

 

انواع پروتز دندان فک بالا

پروتز دندان قوس بالایی فک به طور کلی شامل سه نوع است:

1 – پروتز فوری

پروتزهای فوری به طور موقت و قبل از آماده شدن دندان مصنوعی اصلی مورد استفاده قرار می گیرند. به طور طبیعی پس از کشیدن دندان، لثه ها شروع به جمع شدن می کنند. استفاده از پروتزهای فوری و موقت از بروز این اتفاق تا زمان آماده شدن پروتز اصلی جلوگیری می کند.

2 – پروتز پارسیل

پروتزهای دندانی پارسیل برای فک بالا زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که بیمار تعدادی از دندان های طبیعی را در قوس بالایی فک خود داشته باشد. پروتز پارسیل با استفاده از نوعی قلاب مخصوص به دندان ‌های طبیعی متصل شده و جای خالی آن ها را پر می ‌کند.

3 – پروتز کامل

پروتز کامل دندان فک بالا برای افرادی مناسب است که تمامی دندان های طبیعی فک بالا را کشیده باشند. این نوع پروتز شباهت زیادی به دندان های طبیعی دارد و برای مدت طولانی به خوبی جایگزین دندان های طبیعی خواهد بود.

پروتز کامل دندان های فک بالا به روش های مختلفی قابل انجام است که در ادامه به شرح آن ها می پردازیم.

 

روش های انجام پروتز دندان فک بالا

پروتز دندان برای فک بالا هم به صورت ثابت و هم به صورت متحرک قابل انجام است.

1 – پروتز ثابت دندان فک بالا

پروتز ثابت دندان فک بالا ظاهر و عملکردی شبیه به دندان طبیعی دارد و به طور دائم به ایمپلنت دندانی متصل شده و در دهان قرار می گیرد. لذا پروتز ثابت پایدارتر از پروتز متحرک خواهد بود.

این نوع پروتز در واقع نوعی دندان مصنوعی فک بالا بدون سقف است که در هنگام استفاده از آن احساس دما و طعم غذا امکان پذیر می باشد. پروتز ثابت برای افرادی که دچار تحلیل استخوان فک هستند مناسب نیست.

پروتز ثابت دندان فک بالا بر اساس تعداد پایه ایمپلنتی که برای ثابت نگه داشتن آن استفاده می شود دارای انواع زیر است:

1 – 1 پروتز ثابت تمام فک بر هشت پایه ایمپلنت

این نوع پروتز دندان که از مواد سرامیکی ساخته شده، روی ایمپلنت ها قرار گرفته در فک بیمار پیچ می شود. اگر استخوان فک بیمار شرایط مناسبی داشته باشد تعداد 8 فیکسچر در فک بالا کاشته شده و 14 دندان روی آن قرار می گیرد.

در برخی موارد دندان ها به صورت واحدهای چندتایی جدا از هم و در مواردی به صورت یکپارچه  و متصل به هم ساخته می شوند.

1 – 2 پروتز ثابت تمام فک بر چهار پایه ایمپلنت

برای بیمارانی که بافت استخوان فک شرایط مناسبی ندارد، تنها چهار پایه ایمپلنت در محل هایی که استخوان فک تراکم خوبی دارد کاشته می شود. سپس یک پروتز کامل دندان فک بالا از جنس سرامیک روی فیکسچرها پیچ می شود.

2 – پروتز متحرک دندان فک بالا

پروتز متحرک دندان فک بالا که ظاهری کاملا شبیه به دندان طبیعی دارد، روشی دیگر برای جایگزین کردن دندان های از دست رفته در قوس بالایی فک است. این پروتز به گونه ای طراحی شده که به راحتی می توان آن را از دهان خارج کرده و دوباره روی لثه قرار داد.

پروتز متحرک روی لثه و روی برجستگی استخوانی به نام آلوئولی قرار می گیرد و با نیروی مکش در برابر این برجستگی ها تثبیت می شوند. این نوع پروتز به دلیل اینکه سقف دهان را می پوشاند ممکن است کمی آزاردهنده باشد.

نوعی از پروتز متحرک با حمایت ایمپلنت نیز وجود دارد که بین پروتز متحرک و پروتز ثابت قرار می ‌گیرد. پروتز دندانی اوردنچر برای فک بالا روی چهار ایمپلنت کاملا پایدار و ثابت قرار می گیرد اما مانند دندان‌ مصنوعی متحرک می توان آن‌ را از دهان خارج کرد و دوباره داخل دهان گذاشت.

پروتز متحرک دندان فک بالا دارای دو نوع است:

2 – 1 پروتز متحرک بر پایه ایمپلنت

برای بیمارانی که شرایط استخوانی فک اجازه کاشت تعداد کمتری فیکسچر ایمپلنت را می دهد از پروتز متحرک دندان برای فک بالا استفاده می شود. پروتزهای متحرک از جنس دندان های پیش ساخته با پایه آکریلی است که روی لثه و ایمپلنت قرار می گیرند.

2 – 2 پروتز متحرک معمولی فک بالا

این نوع پروتز که به عنوان دندان مصنوعی شناخته می شود از جنس دندان های پیش ساخته و مواد آکریلی به رنگ لثه طبیعی است و روی لثه فرد قرار می گیرد.

 

مزایای پروتز دندان فک بالا

برخی مزایای پروتز دندان فک بالا شامل موارد زیر است:

• بازیابی عملکرد دندان
• بهبود توانایی گاز زدن و جویدن
• بهبود توانایی حرف زدن و تلفظ کلمات
• کمک به حفظ حالت چهره
• شباهت به دندان های طبیعی

 

معایب پروتز دندان فک بالا

پروتز دندان فک بالا اگرچه بهترین جایگزین برای دندان های از دست رفته فک بالا به حساب می آید اما ایرادات و معایبی نیز دارد که اصلی ترین آن ها عبارت است از:

• احساس اضافی بودن در دهان
• زمانبر بودن عادت کردن فرد به وجود و استفاده از آن ها
• احتمال حرکت، لق شدن و عدم ثبات پروتز متحرک دندان فک بالا هنگام غذا خوردن و صحبت کردن (استفاده از پروتز ثابت دندان فک بالا معمولا راحت تر است)
• هزینه زیاد پروتز ثابت دندان فک بالا و پروتزهای متحرک بر پایه ایمپلنت

 

روش آماده سازی و مراحل پروتز دندان های فک بالا

برای جایگزینی دندان های از دست رفته فک بالا با استفاده از پروتزهای دندانی در اولین مرحله شرایط فک و دهان بیمار باید توسط دندانپزشک معاینه شود. با این کار دندانپزشک تشخیص می دهد که چه نوع پروتزی برای فرد مناسب تر است و کارآیی بهتری دارد. همچنین بیمار با توجه به میزان بودجه خود می توانند از بین گزینه های پیشنهادی دندانپزشک مورد مناسب را برگزیند.

درصورتی که پروتز متحرک فک بالا به عنوان گزینه درمانی انتخاب شود، دندانپزشک چندین قالب از لثه بیمار تهیه کرده و به لابراتوار می فرستد. تکنسین لابراتوار با استفاده از این قالب ها دندان مصنوعی را می سازد. پس از آماده شدن دندان ها، پروتز برای بیمار نصب می شود.

پس از نصب پروتز بسیار مهم است که دندان های فک بالا و پایین به هم برسند. درصورت نصب نامناسب، پروتز کارایی مناسبی نخواهد داشت و بیمار را اذیت می کند.

در صورت انتخاب پروتز ثابت فک بالا برای جایگزین کردن دندان های از دست رفته مراحل آماده سازی پروتز کمی طولانی تر خواهد بود. برای اینکار ابتدا معاینه و عکسبرداری انجام می شود تا مشخص شود استخوان فک بیمار تراکم کافی برای کاشت ایمپلنت را دارد و کاندید مناسبی برای این درمان است. سپس طی یک جلسه جراحی، فیکسچرها در استخوان فک قرار داده می شود.

بعد از کاشت فیکسچرها باید چند ماه و تا زمان بهبودی و جوش خوردن پایه های ایمپلنت به استخوان فک صبر شود. آنگاه قالبگیری از دهان برای ساخت دندان مصنوعی انجام می شود.

قالب ها به لابراتوار فرستاده شده و پروتز دندانی فک بالا بعد از ساخت، با استفاده از اباتمنت روی فیکسچر نصب خواهد شد.

 

دوام و طول عمر پروتز دندان های فک بالا

پروتز دندانی فک بالا دوام و ماندگاری طولانی دارد. در صورتی که پروتزها با استفاده از مواد با کیفیت و به خوبی و طبق استاندارهای لازم ساخته شده باشند طول عمری حدود 30 سال خواهند داشت. در صورت مراقبت صحیح پروتز دندان حتی می تواند به اندازه عمر فرد ماندگاری داشته باشد.

دوام و ماندگاری پروتزهای ثابت بیشتر از پروتز متحرک است زیرا پیچ‌ های تیتانیومی ایمپلنت کاملا با استخوان فک ترکیب شده و مانند یک ریشه دندان طبیعی عمل می‌ کنند. دندان های سرامیکی نسبت به آکریلیک در برابر سایش دوام بیشتری دارد.

علاوه بر این موارد، محل قرارگیری فیکسچرهای ایمپلنت نیز نقش مهمی در عمر پروتز دندان فک بالا دارد. چنانچه ایمپلنت ها را در فضایی که بافت استخوان مناسب تری دارد قرار داده شود، تعادل پروتز به خوبی برقرار شده و ماندگاری بیشتری دارد.

 

مراقبت از پروتز دندان فک بالا

مراقبت از پروتز ثابت دندان فک بالا نیاز به انجام اقدام خاصی ندارد و بسیار ساده و راحت است. کافی است مانند دندان های طبیعی از پروتزها مراقبت کنید. روزی دوبار با مسواک نرم مسواک بزنید و از نخ دندان و دهانشویه استفاده نمایید.

پروتزهای متحرک با بهتر است شب قبل از خواب از دهان خارج کره و با مسواک بشویید. همچنین لثه‌ ها، زبان و سقف دهان خود را با مسواک نرم و خمیردندان مسواک بزنید و از دهانشویه آنتی باکتریال استفاده کنید. در طول شب آن را داخل یک لیوان آب نگهداری کنید و صبح قبل از استفاده مجددا آن‌ ها را بشویید.

 

مواد مورد استفاده برای ساخت پروتز دندان

در انتخاب جنس مواد سازنده پروتز دندانی معیارهای مختلفی مانند شرایط بافت استخوان بیمار و میزان هزینه باید در نظر گرفته شود. برای بیمارانی که بافت استخوانی فک اجازه کاشت تعداد بالای پایه ایمپلنت را نمی دهد، بیمار می تواند از درمان اوردنچر استفاده کند.

پروتزهای ثابت سرامیکی مقاومت و طول عمر بالاتری نسبت به پروتزهای آکریلی دارند اما هزینه ساخت آن ها نیز بالاتر است.

در مورد پروتزهای ثابت، در مواردی که پروتز تمام فک مورد نیاز است، استفاده از مواد فلز-سرامیک مقاومت بالاتری ایجاد می کند. البته پروتزهای تمام سرامیک ظاهری زیباتر و طبیعی تر دارد.

 

هزینه پروتز دندان فک بالا

هزینه و قیمت پروتز دندان فک بالا بیش از هر چیز به نوع پروتز انتخابی بستگی دارد. هزینه پروتز ثابت بسیار بیشتر از پروتز متحرک است.

علاه بر نوع پروتز فاکتورهای دیگری مانند تعداد ایمپلنت مورد نیاز، کیفیت مواد اولیه، تجربه و مهارت دندانپزشک نیز بر هزینه تمام شده پروتز دندان فک بالا تاثیرگذار است.

لازم به ذکر است پروتز مناسب برای هر بیمار با توجه به شرایط دهان و دندان او متفاوت است که باید توسط دندانپزشک تشخیص داده شود. در واقع نمی توان یک روش خاص را برای همه افراد مناسب دانست.