لثه مسئول پوشش بافت استخوانی و دندان را بر عهده دارد. در صورت بروز تحلیل لثه، به تدریج دندان و ریشه حمایت لثه را از دست داده و در معرض پوسیدگی و عواقب دیگر قرار می گیرند.
بنابراین باید به دنبال راهی برای توقف فرآیند تحلیل لثه و جلوگیری از بروز عوارض بعد از آن بود.
امروزه یکی از روش های درمانی که به این منظور مورد استفاده قرار می گیرد و اثر بخشی بالایی نیز دارد عمل پیوند لثه است.
پیوند لثه چیست؟
عمل پیوند لثه نوعی عمل جراحی دندانپزشکی است که به منظور ترمیم و اصلاح لثه ای که دچار تحلیل و پسروی شده است انجام می گیرد.
این عمل ساده و سریع است و زمان کوتاهی برای انجام آن لازم است. پیوند لثه توسط متخصص لثه یا پریودنسیت انجام می شود.
طی این عمل بافت پیوندی از بخشی از دهان خود فرد یا اطرافیان او برداشته شده و به لثه ای که دچار تحلیل و پسروی شده است متصل می شود.
پیوند لثه بیشتر جنبه درمانی دارد و در برخی موارد نیز برای اصلاح طرح لبخند و جنبه زیبایی مورد استفاده قرار می گیرد.
چه کسانی لازم است پیوند لثه انجام دهند؟
لثه بافتی است که ریشه دندان را پوشانده و با احاطه اطراف دندان ها سبب حفظ سلامت و استحکام آن ها می شود. بین لثه و دندان ها خطی موسوم به خط لثه قرار دارد. چنانچه به هر دلیل این خط بالاتر از حد معمول قرار گیرد تحلیل یا پسروی لثه اتفاق افتاده است.
تحلیل لثه به مرور زمان اتفاق می افتد و مشکلات و عوارضی را برای فرد ایجاد می کند. بنابراین افرادی که دچار تحلیل لثه شده اند لازم است برای متوقف کردن این پروسه و جلوگیری از عوارض بعدی عمل پیوند لثه انجام دهند.
هر چند در برخی موارد جراحی پیوند لثه به منظور زیبایی و اصلاح طرح لبخند استفاده می شود، در اغلب موارد این عمل جهت پیشگیری و درمان تحلیل لثه کاربرد دارد.
تحلیل لثه (پیوره) چیست؟
تحلیل لثه فرآیندی آهسته و پیش رونده است که طی آن بافت حمایت کننده اطراف دندان و طوق دندان از بین می رود. تحلیل لثه ممکن است یک یا چند دندان را درگیر کند. هرچه فرد دیرتر برای درمان اقدام کند شدت و وسعت درگیری بیشتر خواهد شد.
اولین علائم تحلیل لثه افزایش حساسیت دندان به گرما و سرما است. در ادامه تعادل و تناسب خط لثه بهم ریخته نمای دندان ناخوشایند می شود.
تحلیل لثه به مرور زمان باعث نمایان شدن ریشه، تخریب و تحلیل دندان و استخوان شده و ممکن است فرد دندان خود را از دست بدهد.
عوامل موثر در تحلیل لثه
عومل مختلفی ممکن است در تحلیل لثه تاثیرگذار باشند:
- عدم توجه به بهداشت دهان و دندان
- مسواک زدن نادرست و خشن
- ژنتیک
- استعمال تنباکو و دخانیات
- نامرتب بودن دندان ها
- درمان ارتودنسی
- دندان قروچه
- بیماری های لثه
- نامناسب بودن روکش دندان
- ضربه یا تروما
- تصادفاتی که باعث آسیب بافت مخاطی دهان، لثه، استخوان و دندان شود
عواقب و مشکلات تحلیل لثه
- حساس شدن دندان ها به گرما و سرما
- لق شدن دندان ها
- تغییر رنگ دندان ها
- ایجاد فاصله بین دندان ها
- تورم و خونریزی لثه
- بوی بد دهان
- نمایان شدن و پسیدگی ریشه دندان
- بلند به نظر رسیدن دندان
جلوگیری از تحلیل و پسروی لثه
توجه به بهداشت دهان و دندان و مراجعه منظم و دوره ای به دندانپزشک می تواند احتمال ابتلا به تحلیل لثه را بطور قابل توجهی کاهش دهد. همچنین در صورت ابتلا در مراحل اولیه تشخیص داده شده و درمان شود.
پیوند لثه چگونه انجام می شود؟
عمل پیوند لثه توسط متخصص جراحی لثه (پریودنتیست) انجام می شود. متخصص بر اساس شدت آسیب و شرایط و نیاز های فرد نوع پیوند را تعیین می کند.
برای انجام عمل پیوند برای اینکه بیمار دردی را احساس نکند، ابتدا بی حسی موضعی اعمال شده و در برخی موارد ممکن است بیهوشی عمومی لازم باشد. زمان عمل پیوند کوتاه است.
پس از اتمام عمل و انجام بخیه از دهان شویه آنتی باکتریال برای شستن دهان بیمار استفاده می شود.
در نهایت دستورالعمل های مراقبت بعد از پیوند به بیمار ارائه شده و تاریخ مراجعه بعدی مشخص می شود.
بیمار می تواند بلافاصله بعد از عمل به خانه برود و روز بعد به کار خود برگردد.
داروهای مسکن و بی حس کننده روی سطح هوشیاری فرد تاثیر می گذارد و بهتر است از کار با وسایلی که نیاز به هوشیاری کامل دارند مانند رانندگی، بلافاصله بعد از عمل جراحی پیوند لثه اجتناب شود.
انواع پیوند لثه :
1 – پیوند لثه آزاد (free gingival graft):
این روش برای افرادی مناسب است که لثه نازکی دارند و برای افزایش ضخامت و جلوگیری از عقب رفتن لثه نیازمند بافت اضافی هستند.
در پیوند لثه آزاد تکه کوچکی از بافت لایه بالایی سقف دهان برداشته شده و توسط بخیه به ناحیه مورد نظر پیوند داده می شود.
2 – پیوند بافت همبند (connective tissue graft):
رایج ترین روشی که برای درمان پسروی لثه انجام می شود پیوند بافت همبند است. در این روش برش کوچکی در پوست سقف دهان ایجاد شده و تکه کوچکی از بافت زیر آن به نام اپیتلیال برداشته می شود.
این بافت به بافت لثه تحلیل رفته پیوند زده می شود. بعد از برداشتن بافت همبند، محل برش در سقف دهان بخیه زده می شود.
3 – پیوند پدیکل یا جانبی (pedicle (lateral) graft) :
این روش موفق ترین نوع پیوند لثه است و مناسب کسانی است که بافت لثه زیادی در نزدیکی دندانی که ریشه آن آشکار شده دارند.
در این روش بافت پیوند از لثه اطراف یا نزدیک دندان برداشته می شود. برای انجام این پیوند ابتدا بخش کوچکی از بافت پیوند بریده می شود به نحوی که یک لبه آن هنوز متصل به لثه باشد.
سپس لثه بنا به موقعیت دندان که در فک بالا یا پایین قرار دارد به سمت بالا یا پایین کشیده می شود تا روی ریشه آشکار شده را بپوشاند. در نهایت انتهای لثه در جای خود بخیه می شود.
4 – سایر منابع پیوند :
برخی دندانپزشکان و بیماران استفاده از مواد پیوندی موجود در بانک بافت را به استفاده از بافت سقف دهان یا لثه فرد ترجیح می دهند. گاهی نیز از پروتئین های خاص با قابلیت تحریک توانایی بدن در رشد طبیعی استخوان و بافت بدن استفاده می شود.
در هر صورت تشخیص بهترین روش پیوند لثه با توجه به شرایط بیمار بر عهده دندانپزشک است.
هزینه پیوند لثه
تخصص و مهارت دندانپزشک، تکنیک مورد استفاده و شدت بیماری لثه در هزینه نهایی پیوند لثه تاثیرگذار است.
هزینه پیوند لثه در سال 1402 حدود 6 الی 8 میلیون تومان می باشد.
مراقبت های بعد از پیوند لثه
پیوند لثه معمولا حدود یک تا دو هفته بعد از عمل بهبود پیدا می کند. فرد بعد از 2 هفته می تواند به راحتی مسواک بزند و از نخ دندان استفاده کند.
هرچند بهبودی کامل به سلامت کلی فرد و نحوه مراقبت او طی مرحله بهبودی بستگی دارد و ممکن است یک ماه یا بیشتر طول بکشد.
به هر حال توجه به نکات مراقبتی زیر می تواند در بهبودی سریع تر و عدم بروز عوارض بعد از جراحی موثر باشد:
- استفاده از غذاهای نرم و سرد در دو هفته اول بعد از پیوند لثه
- اجتناب از مصرف غذاهای گرم و سفت و تحریک کننده محل پیوند
- اجتناب از استعمال سیگار
- اجتناب از فعالیت ها و ورزش های سنگین
- اجتناب از استفاده از مسواک و نخ دندان در دو هفته اول
- استفاده از دهان شویه ضد میکروب با تجویز پزشک برای جلوگیری از عفونت و تجمع پلاک روی دندان
- استفاده از خمیردندان و دهان شویه مخصوص دندان های حساس
- استفاده از مسکن های بدون نسخه مانند ناپروکسن برای تخفیف علائم درد
- مصرف آنتی بیوتیک با تجویز پزشک برای جلوگیری از عفونت
- مراجعه مرتب به پریودنتیست برای اطمینان از موفقیت پیوند و عدم بروز عفونت
مزایای پیوند لثه
- بهبود زیبایی لبخند
- جلوگیری از تحلیل لثه
- جلوگیری از تحلیل استخوان فک
- کاهش حساسیت به گرما و سرما
- افزایش استحکام لثه حمایت کننده از دندان
معایب و عوارض پیوند لثه
عوارض جراحی پیوند لثه بسیار نادر است با این حال ممکن است هر یک از عوارض زیر برای فرد پیش آید:
- تورم و خونریزی بافت لثه
- لق شدن دندان ها
- افزایش حساسیت دندان به گرما و سرما
- بروز عفونت
- ایجاد فاصله بین دندان ها
همانطور که گفته شده احتمال بروز این علائم بسیار کم است اما چنانچه فرد به هر یک از علائم گفته شده یا علائم اورژانسی زیر دچار شد لازم است هرچه سریع تر به دندانپزشک خود مراجعه نماید:
- درد، تورم و کبودی غیر طبیعی
- تب و لرز
- خروج ترشحات و چرک از لثه
- خونریزی شدید
- خونریزی بیش از 2 دقیقه علی رغم اعمال فشار در محل
در برخی موارد نیز ممکن است بافت پیوندی با محل پیوند سازگار نباشد در این صورت احتمال لزوم تکرار عمل وجود دارد. همچنین اگر بیمار از ظاهر جدید ایجاد شده راضی نباشد دندانپزشک می تواند با عمل اصلاح لثه ظاهر خوشایند تری ایجاد نماید.