ترمیم مینای دندان آسیب دیده

آیا مینای آسیب دیده دندان قابل ترمیم است؟ چه روش هایی برای ترمیم مینای دندان آسیب دیده وجود دارد؟ چه عواملی به مینای دندان آسیب می رساند؟ چگونه می توان از آسیب به مینای دندان پیشگیری کرد؟

مینا پوشش بیرونی دندان و سخت ترین و محکم ترین بافت در بدن انسان است. این ماده از بلور فسفات کلسیم تشکیل شده و تاج دندان را پوشش می دهد. مینا مانعی ارتجاعی برای محافظت از دندان در برابر پوسیدگی و فرسایش است.

قسمت مینای دندان شفاف است و نور را از خود عبور می دهد. رنگ دندان شما چه سفید باشد چه کرم، خاکستری یا زرد مربوط به عاج دندان است که زیر پوشش مستحکم مینا قرار دارد.

با وجود قدرت و استحکام بالای مینای دندان برخی عوامل و غذاها و نوشیدنی ها باعث آسیب و فرسایش این بافت و یا لکه دار شدن آن می شوند.از آنجایی که مینای دندان سلول زنده ندارد در صورت آسیب دیدگی نمی تواند به طور طبیعی بازسازی شود . شما برای ترمیم مینای دندان آسیب دیده باید به دندانپزشک مراجعه کنید.

عدم توجه به مراقبت از مینای دندان یا عدم درمان مینای آسیب دیده باعث پوسیدگی کل دندان شده و سلامت کل دهان و دندان شما را در معرض خطر قرار می دهد.

در این مقاله از سایت کلینیک دندانپزشکی دکتر مهشید جمشیدی به بررسی دلایل آسیب به مینای دندان، راه پیشگیری از آسیب و مراقبت از آن و روش های درمانی ترمیم مینای دندان آسیب دیده خواهیم پرداخت. برای کسب اطلاعات بیشتر تا پایان با ما همراه باشید.

انواع آسیب به مینای دندان

مینای دندان از دندان ها در برابر عادات روزانه مانند گاز گرفتن، جویدن، خرد کردن و دندان قورچه و نیز دما و مواد شیمیایی نامناسب محافظت می کند. با وجود مقاومت و استحکام بالا مینا، این بخش از دندان ممکن است به دلایل مختلف دچار شکستگی با ترک شود. مینای دندان آسیب دیده بر خلاف استخوان شکسته یا ترک خورده نمی تواند خود را ترمیم کند. بنابراین هنگامی که دندانی شکسته یا دچار ترک می شود باید برای ترمیم و درمان آن اقدام شود.

انواع آسیب به مینای دندان را می توان شامل دو مورد زیر دانست:

• سایش مینای دندان:

سایش ناشی از مالیدن چیزی به دندان است که به مینا آسیب وارد می کند. از جمله عوامل سایش مینای دندان می توان به مسواک زدن نادرست، خراشیدن دندان با خلال دندان و تراشیدن دندان هنگام برداشتن پروتزهای تکه ای اشاره کرد.

• فرسایش مینای دندان:

فرسایش هنگامی اتفاق می افتد که مینای دندان در معرض مواد غذایی و نوشیدنی های اسیدی یا اسید معده قرار گیرد. همچنین سموم و اسید تولید شده توسط باکتری های پلاک دندان در اطراف خط لثه نیز باعث فرسایش مینای دندان می شود.

علائم آسیب دیدگی مینای دندان

از دست رفتن و آسیب دیدگی مینای دندان همیشه آشکار و قابل مشاهده نیست اما برخی علائم می تواند نشان دهنده احتمال آسیب به مینای دندان باشد.

• تغییر رنگ دندان: اگر دندان شما به به زردی یا تیرگی تغییر رنگ داده و یا به طور خاصی براق به نظر می رسد احتمالا مینای آن دندان تحلیل رفته و دچار آسیب شده است.
• شیشه ای شدن: گاهی دندان در لبه های خود حالتی پیدا می کند که به آن شیشه ای گفته می شود و نشان دهنده آسیب به مینای دندان است.
• حساسیت: افزایش حساسیت به خوراکی های شیرین یا غذاها و نوشیدنی های گرم و سرد نشان دهنده تحلیل مینای دندان است. هرچه میزان آسیب دیدگی مینای دندان بیشتر باشد حساسیت شدیدتری ایجاد می شود.
• شکستگی یا لب پر شدگی: اگر لبه های دندان شما شکستگی های جزئی یا ناهمواری و نامنظمی دارد ممکن است مراحل اولیه از بین رفتن مینای دندان اتفاق افتاده باشد. فرورفتگی سطح دندان نیز می تواند نشان دهنده آسیب به مینای دندان باشد.

عوامل موثر در تخریب مینای دندان

آسیب دیدگی و تخریب مینای دندان باعث می شود محافظت از مینای دندان کاهش یافته و دندان در معرض صدمات و عوارض مختلف قرار گیرد. در نتیجه شما ناگزیر به اقدامات درمانی برای دندان خود خواهید شد. از جمله مهمترین عوامل موثر در تخریب مینای دندان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خشکی دهان یا میزان بزاق کم (زیروستومی)
• مشکلات دستگاه گوارش
• استفراغ مکرر
• مصرف برخی دارو ها مانند آسپرین و آنتی هیستامین ها
• بیماری ریفلاکس اسید معده (GERD)
• مشکلات ژنتیکی و ارثی
• مصرف بیش از حد نوشیدنی های غیر الکلی شیرین حاوی مقادیر بالای اسید فسفریک و اسید سیتریک
• رژیم غذایی حاوی قند و نشاسته بالا
• آبمیوه ها و نوشیدنی های اسیدی مانند آب مرکبات و نوشابه های گازدار
• عوامل محیطی و آسیب دیدگی در اثر ساییدگی، اصطکاک، فرسودگی، استرس، خوردگی و شکستگی

نحوه مراقبت و جلوگیری از فرسودگی مینای دندان

مینای دندان آسیب دیده، دندان را در معرض پوسیدگی قرار می دهد. آسیب به مینای دندان که به طور طبیعی با افزایش سن اتفاق می افتد اجتناب ناپذیر است. اما با برخی اقدامات و پیروی از یک برنامه منظم مراقبتی می توان آسیب به مینای دندان را به حداقل رساند و جلوی از بین رفتن مینای دندان را گرفت. برخی از این اقدامات عبارتند از:

• رژیم غذایی سالم: اسیدهایی که در طول روز از طریق برخی غذاها و نوشیدنی ها وارد دهان می شود می تواند مینای دندان را در معرض خطر قرار دهد. از این رو سعی کنید مصرف غذاها و نوشیدنی های اسیدی مانند آب مرکبات و نوشابه را به حداقل رسانده بعد از مصرف آن ها بلافاصله دهان خود را بشویید. البته بعد از خوردن چنین خوراکی هایی نباید مسواک بزنید زیرا میزان فرسایش دندان افزایش یافته و ترمیم آن دشوارتر می شود.
• کاهش مصرف مواد غذایی سرشار از کربوهیدرات و شکر: کربوهیدرات، شکر و نشاسته ای که در آب نبات، کوکی ‌ها، نوشیدنی ‌های غیر الکلی، نان، کراکرها، موز و بسیاری از سرلاک‌ های صبحانه‌ وجود دارد، در محیط دهان توسط باکتری ها تجزیه شده و اسیدی تولید می کند که باعث آسیب به مینای دندان می شود. از مصرف خوراکی های چسبنده و حاوی قند و نشاسته زیادی دارند بپرهیزید. در صورت مصرف بلافاصله دهان خود را کاملا با آب شستشو دهید.
• مصرف لبنیات، میوه ها و سبزیجات غنی از فیبر: غذاهای غنی از فیبر به تمیز نگه داشتن دندان و لثه کمک کرده و باعث افزایش تولید بزاق می شوند. فسفر و کلسیم موجود در محصولات لبنی به بازسازی مینای دندان که توسط اسید تضعیف شده کمک می کنند.
• نوشیدن آب فراوان: بزاق نقش مهمی در سلامت دهان و دندان دارد. بزاق پلاک های ایجاد شده روی دندان را از بین می برد و به خنثی شدن محیط دهان کمک می کند. برای افزایش حجم بزاق و جلوگیری از خشکی دهان آب فراوان بنوشید.
• جویدن آدامس بدون قند بعد از غذا: جویدن آدامس بدون قند در بین وعده های غذایی باعث افزایش تولید بزاق و کاهش اثر اسید موجود در غذا و نوشیدنی ها می شود. جویدن آدامس های حاوی زایلیتول (شیرین کننده مصنوعی بدون قند) رشد باکتری های عامل پوسیدگی دندان را در دهان متوقف می کند.
• مسواک زدن صحیح دندان ها: روزی دوبار دندان هایتان را نخ دندان بکشید و با مسواک نرم مسواک بزنید. مسواک زدن با فشار بیش از حد و با برس سفت به مینای دندان آسیب می رساند. هنگام مسواک زدن، آن را زاویه 45 درجه نگه دارید و حداقل دو دقیقه مسواک بزنید. برای از بین بردن کامل باکتری ها، تمام قسمت های دهان از جمله زبان را مسواک بزنید.

اگر هنگام مسواک زدن و غذا خوردن در دندان هایتان حساسیت بیش از حد حس می کنید حتما به دندانپزشک مراجعه نمایید.

• استفاده از دهانشویه و خمیردندان حاوی فلوراید: با مسواک زدن صحیح، پلاک ها و مواد مضر برای مینای دندان از خط لثه پاک حذف می شوند. استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید برای مسواک زدن به ترمیم مینای دندان تضعیف شده کمک می کند.

با افزودن دهانشویه حاوی فلوراید به برنامه بهداشت و مراقبت از دهان و دندان خود می توانید نقاط و حفره هایی در دهان که دسترسی به آن ها سخت است را تمیز کرده و باکتری‌ های پلاک دهان که باعث ضعیف شدن مینای دندان می ‌شوند را خنثی کنید.

• کاهش مصرف سیگار: نیکوتین و سایر مواد سمی موجود در دود سیگار باعث تحلیل و فرسایش مینای دندان می شود. حتی اگر نمی توانید مصرف سیگار را قطع کنید با کاهش مصرف آن و تمیز کردن دها و مسواک زدن بعد از هر بار سیگار کشیدن تا حد زیادی مانع از تحلیل مینای دندان شوید.
• مراجعه منظم به دندانپزشک: بهترین کسی که می تواند در حفظ سلامتی دهان و دندان به شما کمک کند دندانپزشک است. برای جلوگیری از آسیب به مینای دندان و ترمیم به موقع مینای دندان آسیب دیده به طور مرتب و حداقل 6 ماه یکبار به دندانپزشک مراجعه کنید.

همچنین درمان های پیشگیرانه مانند فلوراید تراپی یا فیشور سیلانت برای کودکان در سنین پایین می تواند به پیشگیری از پوسیدگی دندان و فرسودگی مینا کمک کند.

• درمان بیماری دستگاه گوارش و رفلاکس معده: اسید معده بسیار قوی است و به شدت به دندان ها آسیب می رساند. اختلال گوارشی مانند رفلاکس معده و بولیمی (چرخه مکرر پرخوری-استفراغ عمدی) باعث می شود اسید معده دائما از مری بالا آمده و وارد دهان شود و در تماس با دندان ها قرار گیرد. با درمان این بیماری ها به حفظ سلامت دهان و دندان ها کمک کنید.

ترمیم مینای دندان آسیب دیده چگونه انجام می شود؟

مینای دندان قادر به ترمیم و بازسازی خود نیست از این رو در صورت آسیب دیدگی باید ترمیم و درمان شود. در این بخش به معرفی روش هایی که به طور معمول برای ترمیم مینای دندان آسیب دیده به کار می رود می پردازیم.

• بازیابی مینای دندان

بازیابی مینای دندان اولین و ساده ترین روش برای ترمیم مینای دندان آسیب دیده است. اگر آسیب به مینای دندان جزئی باشد دندانپزشک معمولا بازیابی مینای دندان با استفاده از یک خمیر دندان معدنی در خانه را توصیه می کند. این نوع خمیر دندان به افزایش کلسیم طبیعی که مینای دندان را تشکیل می دهد کمک می کند. در واقع هدف از بازیابی تقویت مینای دندان آسیب دیده است و برای اثر بخشی فرد باید دو بار در روز از خمیر دندان معدنی استفاده نماید

• باندینگ دندان

در موارد فرسایش خفیف مینای دندان و زمانی که آسیب به مینای دندان به قدری باشد که اقدامات درمان بازیابی خانگی برای ترمیم آسیب موثر نباشد، درمان های ترمیمی مینای دندان توصیه می شود. در این حالت اولین گزینه درمانی برای ترمیم مینای آسیب دیده دندان، باندینگ دندان برای پوشاندن ناحیه آسیب دیده است.

در روش باندینگ لایه ای از رزین همرنگ دندان در ناحیه تضعیف شده روی سطح دندان اعمال می شود تا از مناطق آسیب دیده محافظت کرده و سطح دندان سالم شود.

برای باندینگ، دندانپزشک ابتدا سطح دندان را آماده  و مایعی را روی دندان قرار می دهد که باعث چسبیدن ماده باندینگ به سطح دندان می شود. بعد از آماده سازی سطح دندان، ماده رزینی باندینگ در محل آسیب دیدگی مینای دندان قرار می گیرد. دندانپزشک سطح رزین روی دندان را بعد از سخت شدن پولیش کرده و شکل می دهد تا با فرم دندان مطابقت کامل داشته باشد. آنگاه با تاباندن نور اشعه آن را در جای خود محکم می کند.

تمام فرایند باندینگ دندان طی یک جلسه و در زمانی حدود یک ساعت انجام می شود.

• ونیر دندان برای ترمیم مینای دندان آسیب دیده

ونیر لایه نازک پرسلینی به رنگ دندان است که روی سطح خارجی دندان چسبانده می شود. در مواردی که فقط سطح جلویی مینای دندان آسیب دیده باشد دندانپزشک می تواند از ونیر برای ترمیم مینای دندان آسیب دیده استفاده کند.

برای این کار دندانپزشک به منظور ایجاد فضای لازم برای قرارگیری ونیر، مقدار کمی از سطح دندان را تراشیده و دندان را برای قالب گیری آماده می کند. سپس قالبی از دندان تهیه شده و برای ساخت ونیر دندان به لابراتوار فرستاده می شود.

ونیر به صورت سفارشی و براساس قالب دهان بیمار ساخته شده و به مطب دندانپزشکی ارسال می شود تا روی دندان آسیب دیده قرار بگیرد. در واقع با این روش ونیر جایگزین مینای آسیب دیده شده و از دندان در برابر پوسیدگی و آسیب محافظت می کند.

• روکش دندان

گزینه دیگری که برای ترمیم مینای دندان آسیب دیده و در موارد آسیب شدید و از بین رفتن مینا استفاده می شود روکش دندان است. روکش کلاهکی است که روی دندان آسیب دیده قرار گرفته و آن را به طور کامل پوشش می دهد.

برای روکش کردن دندان آسیب دیده دندانپزشک ابتدا دندان را مقداری تراشیده و فرایند آماده سازی دندان را انجام می دهد. سپس قالبی از دندان تهیه شده و مانند روش ونیر به لابراتوار فرستاده می شود تا روکش سفارشی برای بیمار تهیه ساخته شود.

در زمان انتظار برای برای ساخت روکش دائمی، بیمار می تواند از روکش موقت استفاده کند. بعد از آماده شدن روکش دائم، دندانپزشک روکش موقت را برداشته و روکش اصلی را در جای خود قرار می دهد. با قرار دادن روکش دندان دیگر نشانه ای از آسیب دیدگی مینای دندان وجود ندارد و بیمار می تواند بدون درد و حساسیت غذا بخورد. در عین حال روکش از دندان در برابر پوسیدگی و آسیب مراقبت می کند.