پیدایش دندان کودکان معمولا از سن شش ماهگی شروع می شود. دندان های اولیه تا سن 6- 7 سالگی همراه کودک بوده و بعد شروع به ریزش می کنند و دندان های ثانویه یا دائمی جایگزین دندان های شیری می شوند.
شاید این تصور برای شما هم وجود داشته باشد که چون دندان شیری تا سن خاصی وجود دارد و بعد می افتد نیاز به مراقبت و مراجعه به مطب دندانپزشکی ندارند.
اما باید بدانید که بهداشت و سلامت دهان و دندان کودک از همان سن پایین بسیار مهم است و دندان هایی که از کودکی تحت مراقبت باشند در بزرگسالی نیز سالم تر هستند.
همچنین تشخیص به موقع و زودهنگام بیماری ها و ناهنجاری های دهان و دندان نیز در اصلاح و درمان بهتر و موثر تر آن بسیار حائز اهمیت است. لذا در این مقاله قصد داریم شما را با خدمات دندانپزشکی اطفال و کودکان بیشتر آشنا کنیم.
دندانپزشکی اطفال چیست؟
مشکلات جسمی مربوط به ناتوانی های پزشکی، جسمی، رفتاری و مسائل مربوط به رشد دهان و دندان و صورت کودکان کاملا با نیازهای بزرگسالان متفاوت است.
به همین دلیل سالهاست که شاخه ای از دندان پزشکی با عنوان دندانپزشکی کودکان یا دندانپزشکی اطفال وجود دارد و مراقبت های بهداشتی و درمانی را با تاکید بر مسئله پیشگیری و درمانی کودکان از بدو تولد تا بزرگسالی، به ویژه برای افرادی که نیاز های خاصی دارند، ارائه می دهد.
بنابراین برای معاینه و انجام خدمات دندانپزشکی کودک خود، به جای دندانپزشک عمومی باید به یک متخصص دندانپزشک کودکان مراجعه کنید.
متخصص دندانپزشک اطفال کیست؟
متخصص دندانپزشک اطفال یا پدیاتریک دنتیست (pediatric dentist) دندانپزشک متخصصی است که مشکلات دندانپزشکی اطفال و کودکان را از نوزادی تا سنین نوجوانی، ارزیابی، تشخیص و درمان می کند.
متخصص اطفال همانند متخصص کودکان تمام آنچه را که مربوط به سلامتی کودک است از جمله مشکلات مربوط به بهداشت، سلامت و ناهنجاری های دهان و دندان را مدیریت می کند.
متخصص دندانپزشکی کودکان پاسخگوی نیازهای مراجعین خاص مانند کودکان مبتلا به سندروم داون را نیز هست. این متخصصین با علم روانشناسی آشنا بوده و با برخورد صحیح با کودکان اعتماد آن ها را جلب کرده و ترس و هراس آن ها را از بین می برند.
تفاوت دندانپزشک عمومی و متخصص دندانپزشکی اطفال
دندانپزشک عمومی همانند پزشک عمومی است و مدرکی در هیچ یک از زیرشاخه های تخصصی دندانپزشکی ندارند.
یک دندانپزشک عمومی شرایط انجام هریک از خدمات دندانپزشکی از قبیل پر کردن دندان، دندانپزشکی زیبایی دندان و غیره را دارد و شاید کارش را هم به خوبی انجام دهد اما قطعا دانش و تجربه متخصصان ارتودنسی، زیبایی دندان، ایمپلنت دندان، دندانپزشکی اطفال و غیره را ندارد.
دندانپزشک عمومی قادر است خدمات عالی دندانپزشکی را برای هر سنی انجام دهد اما دانش او و آموزشی که دیده است کمتر از متخصص دندانپزشکی اطفال است.
اهمیت دندانپزشکی اطفال و مراقبت اولیه از دندان کودکان و بهترین سن مراجعه کودکان به دندانپزشک
شاید برای اکثر والدین این سوال پیش آید که بهترین زمان مراجعه به دندانپزشک اطفال و معاینه دهان و دندان کودکان چه زمانی است؟
در پاسخ می توان گفت بهترین زمان برای مراجعه، هنگامیست که اولین دندان فرزند شما شروع به رشد می کند، یعنی حدود 6 ماهگی.
وقتی کودک شما از ابتدای رویش اولین دندان تحت نظر و مراقبت متخصص داندانپزشکی اطفال باشد وجود هرگونه ناهنجاری در فک، لثه و دندان ها خیلی زود تشخیص داده شده و مراحل پیشگیری و درمان آغاز می شود و به این ترتیب نیازی به درمان های پیچیده در آینده نخواهد بود.
علاوه بر این از همان ابتدا والدین با بهداشت دهان و دندان و استفاده از روش های بهداشتی از زمان رویش اولین دندان شیری کودک آشنا شده و روش های مراقبت از دندان های شیری، زمان رویش و افتادن دندان های شیری و دندان دائمی، نحوه صحیح مسواک زدن و استفاده از دهانشویه، نحوه مواجهه با شکستگی دندان و کنترل رژیم غذایی کودک را یاد می گیرند که همین آگاهی ها کمک فراوانی به حفظ سلامت دهان و دندان کودکان خواهد کرد.
افزون بر این ها اطلاعات صحیح والدین نقش موثری در حذف عادت هایی مانند مکیدن انگشت، خوردن پستانک، جویدن ناخن و تنفس از راه دهان به مدت طولانی دارد.
خدمات دندانپزشکی اطفال
خدماتی که یک دندانپزشک کودکان انجام می دهد اغلب به منظور جلوگیری از پوسیدگی و نجات دندان کودکان و در صورت لزوم ترمیم دندان ها است.
هزینه و قیمت خدمات دندانپزشکی اطفال معمولا کمتر از دندانپزشکی بزرگسالان است چرا که عموما جنبه مراقبتی و پیشگیرانه دارد. در این بخش با برخی از مهمترین اقدامات و خدمات دندانپزشکی اطفال آشنا خواهیم شد:
1 – فلوراید تراپی
فلوراید به تقویت مینای دندان کمک می کند و در پیشگیری و درمان حفرات دندان و پوسیدگی دندان موثر است.
فلوراید تراپی یا فلوراید درمانی یکی مهمترین اقداماتی است که یک دندانپزشک اطفال برای محافظت از دندان کودکان در برابر پوسیدگی انجام می دهد.
بهتر است فلوراید تراپی از وقتی که تمام دندان های شیری کودک رویش کرده اند شروع شده و تا دو سال بعد از رشد دندان آسیای دائمی دوم (حدود 14 سالگی) با تشخیص دندانپزشک هر 3-6 ماه یک بار انجام شود.
همزمان با فلوراید تراپی معمولا برای کودکان بالای 6 سال که در معرض پوسیدگی دندان قرار دارند استفاده از دهانشویه فلوراید در منزل تجویز می شود.
2 – شیاربندی یا فیشور سیلانت
سطح جونده دندان ها به ویژه دندان های آسیا دارای شیارهایی است که هنگام جویدن، مواد غذایی در آن گیر می کند و با مسواک زدن نیز به خوبی تمیز نمی شوند به همین دلیل به شدت در معرض پوسیدگی قرار دارند.
متخصص دندانپزشکی کودکان برای جلوگیری از پوسیدگی این بخش از دندان روشی موسوم به فیشور سیلانت یا شیار بندی را بکار می برد و حفره های سطح جونده دندان را با لایه ای نازک از ماده سیلانت پر کرده و به این ترتیب خطر پوسیدگی دندان های آسیای دائمی کودکان را کاهش داده و مانع از آسیب به مینای دندان می شود.
بهترین زمان برای فیشور سیلانت دندان آسیای دائمی، هنگامی است که دندان به طور کامل رشد کرده، لقی ندارد، پوسیده نشده و بیش از 4 سال از رویش آن نگذشته است.
3 – درمان ریشه یا روت کانال دندان
کودکان نیز مانند بزرگسالان گاهی به درمان ریشه دندان نیاز پیدا می کنند. این روش درمانی به منظور جلوگیری از وارد شدن آسیب به ریشه دندان و از دست دادن دندان های شیری و دائمی انجام می شود.
4 – باندینگ دندان
آسیب و شکستگی جزئی دندان های جلویی در دوران کودکی شایع است. متخصص دندانپزشکی کودکان این آسیب ها را با کمک ماده ای به نام باندینگ ترمیم می کند. ماده باندینگ هم رنگ دندان و مقاوم بوده و با رشد کودک ماندگار است.
5 – فضانگهدار دندان کودکان
هنگامی که یکی از دندان های کودک کنده شده و می افتد، فضای خالی ایجاد می شود و دندان های دو طرف این فضا با حرکت به سمت یکدیگر باعث پر شدن فضای خالی می شوند.
زمانی که ارتودنسی برای حل مشکل شلوغی و بهم ریختگی دندان ها انجام می شود حرکت دندان ها به سمت فضای خالی یک ویژگی خوب است و با کشیدن یک دندان جا را برای دندان های دیگر باز می کنند تا حالت کجی و بهم ریختگی اصلاح شود.
اما زمانی که یکی از دندان های شیری کودک افتاده یا به دلیل پوسیدگی کشیده شده و فضای خالی به وجود آمده است قبل از اینکه دندان دائمی از لثه خارج شود و در جای خود قرار بگیرد این فضا توسط دندان های دیگر پر شده است.
در این وضعیت دندان دائمی در حالت نهفته یا نیمه نهفته در فک باقی می ماند یا در تلاش برای بیرون آمدن به دندان های دیگر فشار وارد کرده و مشکل ایجاد کند.
برای جلوگیری از این مشکل دکتر دندانپزشک اطفال از فضانگهدار دندان کودک یا اسپیسر (Spaser) استفاده کرده و مانع از حرکت دندان های مجاور به سمت فضای خالی شده و فضا برای رشد دندان دائمی خالی باقی می ماند.
6 – روکش دندان کودکان
روکش مخصوص دندان شیری کودکان که روکشی فلزی و از پیش ساخته است که برای حفظ دندان شیری به شدت پوسیده کودکان مورد استفاده قرار می گیرد.
در برخی موارد که درندان شیری به شدت پوسیده یا ترمیم شده برای جلوگیری از شکستگی دندان روکش مخصوص فلزی روی آن چسبانده می شود که دندان را تا زمان افتادن دندان شیری، حفظ کند.
7 – عصب کشی دندان شیری کودکان
درست است که دندان های شیری در سن 6-12 سالگی می افتند اما نباید فراموش کرد که دندان های شیری عملکردی مانند دندان های دائمی دارند و از بین رفتن هر یک از آنها مشکلاتی را در صحبت کردن و غذا خوردن کودک به وجود می آورد.
همچنین دندان های شیری در رشد مناسب و جایگیری صحیح دندان های دائمی نقش مهمی دارند.
بنابراین ترمیم و ماندگاری این دندان ها تا زمان رویش دندان های دائمی اهمیت بالایی دارد و تا چند سال به جویدن و هضم غذا و رشد کودک و تکامل عضلانی و فکی صورت کودک کمک می کند.
یکی از درمان دندان شیری که پوسیدگی عمیق دارد اما دچار آبسته نشده است، عصب کشی دندان شیری با خارج کردن پالپ و ترمیم آن (عمل پالپوتومی) می باشد.
8 – خدمات درمانی جایگزین عصب کشی برای دندان کودکان
عمل عصب کشی تا حدودی دردآور است و موجب نگرانی والدین می شود که با مشورت پزشک می توانید روش هایی مانند جراحی پالپ و کشیدن دندان که از دیگر خدمات دندانپزشکی کودکان هستند را انجام دهید. ایمپلنت دندان نیز می تواند برای دندان از دست رفته استفاده شود.