مراقبت از دندان شیری کودکان

رعایت بهداشت دهان و دندان و مراقبت از دندان ها باید از زمان نوزادی و پیش از رویش اولین دندان مورد توجه قرار گیرد، زیرا دندان های سالم نتیجه داشتن لثه های سالم است.

مراقبت از دندان شیری کودکان به اندازه مراقبت از دندان های دائمی اهمیت دارد. عدم توجه به دندان های شیری اثرات مخربی بر فک و صورت و رویش دندان های دائمی دارد. دندان های شیری نه تنها در سخن گفتن، غذا خوردن و ظاهر کودک تاثیر دارند، بلکه در هدایت و قرار گرفتن دندان های دائمی در موقعیت مناسب خود نیز نقش موثری ایفا می کنند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه اهمیت دندان های شیری کودکان و نحوه مراقبت از آن ها تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.

دندان شیری چیست؟

دندان های شیری اولین دندان هایی هستند که در دهان هر فرد رشد می کنند و تا سن 10 الی 12 سالگی با او همراه هستند.

نوزادی که تازه به دنیا می آید 20 دندان شیری را در لثه خود نهان دارد. این دندان ها از سن 5 تا 6 ماهگی به صورت تدریجی رشد کرده و از لثه خارج می شوند. در سن 2 تا 3.5 سالگی تمامی دندان های شیری کودک به طور کامل رشد می کنند.

با رشد کودک، دندان های دائمی نیز در دهان او رشد می کند و زیر لثه باقی می ماند. این دندان ها به مرور از سن 6 تا 7 سالگی به دندان های شیری فشار وارد کرده و آن ها را لق می کنند. دندان های شیری می افتد و بعد از مدتی دندان های دائمی جای آن ها را پر می کنند.

فرآیند لق شدن و افتادن دندان های شیری معمولا تا سن 10 الی 12 سالگی ادامه دارد. بعد از 13 سالگی کودک همه دندان شیری را از دست داده و دندان های دائمی او به طور کامل رشد کرده اند.

اهمیت مراقبت از دندان شیری کودکان

بسیاری از والدین از اهمیت دندان شیری کودکان خود اطلاعی ندارند و تصور می کنند چون دندان های شیری موقت هستند، مراقبت و پیشگیری از پوسیدگی آن ها اهمیتی ندارد. این والدین تا زمانی که کودک به درد دندان مواجه نشود، لزومی به مراجعه به دندانپزشک نمی بینند.

مراقبت از دندان ها، مسواک زدن و استفاده از نخ دندان را بعد از رویش دندان های دائمی ضروری است.

بر خلاف باور غلط این والدین، مراقبت از دندان های کودکان بلافاصله بعد از رویش اولین دندان شیری و حتی قبل از آن باید مورد توجه قرار گیرد و در زمان مناسب نحوه صحیح مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به کودک آموزش داده شود.

بنابه توصیه متخصصین دندانپزشکی، همه والدین باید در سن 12 ماهگی نوزاد را برای معاینه به دندانپزشکی ببرند تا دندانپزشک وضعیت سلامت لثه و دندان های نوزاد را بررسی کرده و روش های مراقبت و تمیز کردن دندان ‌هایش را برای والدین شرح دهد.

بعد از یک سالگی نیز بهتر است هر 6 ماه یکبار به منظور معاینه و تشخیص به موقع بیماری ها و ناهنجاری های احتمالی فک و دهان و دندان به دندانپزشک متخصص اطفال مراجعه شود.

دندان های شیری کودکان تا سن 6 تا 7 سالگی بر شکل گیری طول قوس فکی و دهانی، نحوه قرار گیری و رشد عضلات فک و صورت، لبخند، چهره، صحبت کردن، جویدن و هضم غذا تاثیر بسزایی دارند. دندان های شیری باعث می شوند دندان های دائمی که در حال رشد در لثه هستند تا زمان مناسب در جای خود ثابت بمانند و فضای کافی برای خروج آن ها را ایجاد می کنند.

از دست دادن زودهنگام دندان شیری، باعث جابجایی دندان های مجاور به سمت حفره ایجاد شده می شود و در رشد و رویش منظم دندان های دائمی اختلال ایجاد می کند. در این حالت دندان های دائمی به صورت نامرتب، کج و گاهی به شکل نهفته رشد می کنند.

پوسیدگی دندان شیری  در کنار درد آزار دهنده، آبسه دندان را نیز به دنبال دارد. چرک آبسه در دهان پخش شده و کودک همراه با بزاق آن را می بلعد. این چرک و عفونت به دندان های دائمی در حال رشد نیز آسیب می رساند. در صورت عدم رسیدگی و درمان دندان شیری پوسیده، عفونت ممکن است به نواحی دیگر بدن گسترش یافته و مشکلات جدی تری را ایجاد کند.

نحوه مراقبت از لثه و دندان شیری کودکان

در دوران شیرخوارگی و پیش از رویش اولین دندان ها کافیست بعد از هر بار شیر خوردن با استفاده از دستمال تمیز، نرم و نمدار لثه نوزاد خود را تمیز کنید.

با رویش اولین دندان ها باید مسواک زدن با مسواک نرم و سری کوچک را برای کودک خود آغاز نمایید. روزی دوبار دندان های کودک را مسواک بزنید تا دندان رشد کرده سالم باقی بماند. تا سه سالگی و زمانی که کودک شما بتواند به درستی مسواک را در دست گرفته و مسواک بزند، خودتان دندان هایش را مسواک بزنید.

مسواک زدن باید به صورت دورانی و آرام باشد و همه سطوح داخلی و خارجی دندان تمیز شود. مسواک زدن محکم باعث آسیب به دندان و لثه می شود.

تا دو و نیم سالگی لازم نیست از خمیر دندان استفاده کنید و تمیز کردن لثه و دندان با آب و مسواک کافیست.

سن 3 تا 5 سالگی و زمانی که کودک می تواند خودش با قاشق و چنگال خوراکی ها را در دهانش قرار دهد، زمان مناسبی برای آغاز آموزش مسواک زدن به کودک است.

در این سن مسواک مناسبی را برای کودک تهیه کرده و به اندازه یک نخود خمیر دندان حاوی فلوراید روی آن بگذارید و به او یاد دهید جلو، عقب و بالای دندان‌ هایش را با حرکات دورانی مسواک بزند و مسواک را به طرف محل اتصال لثه با دندان حرکت دهد.

استفاده از نخ دندان برای دندان شیری کودک نیز باید از سنی که دندان ها رشد کرده و بهم رسیده اند آغاز شود. تا زمانی که فاصله دندان های شیری به حدی است که توسط برس مسواک تمیز می شود نیازی به استفاده از نخ دندان وجود ندارد.

تا سن 8 تا 9 سالگی که کودک به تنهایی نمی تواند به درستی مسواک بزند والدین باید او را همراهی کرده و بر مسواک زدن کودک نظارت داشته باشند.

مسواک زدن دندان های شیری

برای مراقبت صحیح از دندان های شیری لازم است نکاتی را هنگام مسواک زدن مد نظر قرار داده و در صورت نیاز به کودک خود یادآوری کنید:

• استفاده از مسواک کوچک با برس گرد و نرم
• مسواک زدن همه قسمت های جلو، عقب و بالای دندان
• مسواک دندان ها بعد از هر وعده غذایی و میان وعده
• مسواک زدن حداقل روزی دو بار قبل و بعد از خواب
• عوض کردن مسواک هر سه یا چهار ماه یکبار
• استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید
• جلوگیری از بلعیدن خمیر دندان و تف کردن همه آن

پیشگیری از پوسیدگی دندان های شیری

دندان‌ شیری می تواند به فاصله چند ماه از رویش خود دچار پوسیدگی شود. اما این پوسیدگی قابل پیشگیری است. برای پیشگیری از پوسیدگی دندان شیری و عواقب ناخوشایند آن لازم است والدین موارد زیر را مورد توجه قرار داده و رعایت نمایند:

• تمیز کردن لثه بعد از هر بار شیر خوردن نوزاد
• خارج کردن شیشه شیر یا پستان مادر از دهان نوازد هنگام خواب
• استفاده از لیوان مخصوص به جای شیشه شیر بعد از 18 ماهگی
• تمیز کردن و مسواک زدن دندان ها بعد از هر وعده غذایی و میان وعده
• تغذیه سالم در وعده های اصلی و میان وعده ها
• خودداری از مصرف مدوام خوراکی های شیرین و دارای مواد قندی چسبنده مانند: گز، سوهان، پاستیل، لواشک، تافی، آبنبات و بیسکوییت
• پرهیز از مصرف نوشیدنی های شیرین و گازدار
• استفاده از پستانک ساده و پرهیز از آغشته نمودن پستانک به عسل و سایر مواد مشابه
• مسواک زدن و تمیز کردن دندان ها بعد از مصرف هر وعده دارو از جمله قطره آهن
• مصرف میوه های طبیعی به جای آبمیوه
• مراجعه منظم به دندانپزشک و معاینه متناوب دندان های شیری
• ترمیم دندان های شیری آسیب دیده
• مقاوم سازی دندان ها به روش فلوراید تراپی
• فیشورسیلانت تراپی
• درمان عادات بد دهانی مانند دندان قروچه، مکیدن انگشت، جویدن ناخن
• ترک عادت نگه داشتن غذا در دهان به مدت طولانی

مراقبت های لازم هنگام افتادن دندان شیری

از سن 6 سالگی به طور طبیعی لق شدن و افتادن دندان های شیری آغاز می شود. در پایان 12 سالگی همه دندان های شیری کودک افتاده و دندان های دائمی جایگزین آنها شده است.

لق شدن و افتادن دندان های شیری عموما آسان و بدون درد و دردسر بوده و مدت زمان لق بودن و افتادن دندان شیری در کودکان مختلف متفاوت است.

دندان لق شده را به زور و با فشار خارج نکنید اجازه دهید کودک به آرامی دندان را تکان دهد تا به اندازه کافی لق شده و خارج شود.

در صورتی که دندان مدت طولانی لق بود اما همچنان کندن آن سخت به نظر می رسد بهتر است برای پیشگیری از درد و رنج کودک و آسیب به ریشه حساس دندان دائمی به دندانپزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.

افتادن دندان شیری با اندکی خونریزی همراه است که خود به خود بند می آیند و کافیست کودک دهان خود را کاملا بشوید و تمیز کند.

چنانچه دندان کودک پیش از موعد و در اثر حادثه ای مانند افتادن یا ضربه دچار لقی و شکستگی شد و افتاد، برای جلوگیری از عفونت و آسیب های دیگر حتما به متخصص دندانپزشکی کودکان مراجعه نمایید.

گاهی دندان شیری لق نمی شود و نمی افتد، یا دندان شیری رشد نمی کند. در این صورت لازم است هرچه سریعتر به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک با تصویربرداری از دندان های کودک می تواند مشکل را تشخیص داده و برای درمان آن راه حل مناسبی را در پیش بگیرد.

کشیدن دندان شیری

به دلیل اهمیتی که دندان شیری در سلامت کودکان دارد، کشیدن این دندان ها به هیچ عنوان توصیه نمی شود. کشیدن دندان شیری تنها در صورتی باید انجام شود که پوسیدگی دندان بسیار پیشرفت کرده با ایجاد وضعیت التهابی و دردناک، امکان ترمیم و درمان آن وجود نداشته باشد.

در این شرایط بعد از کشیدن دندان شیری دندانپزشک تا زمان رویش دندان دائمی از وسیله ای به نام فضا نگهدار برای نگه داشتن فضای دندان در دهان کودک استفاده می کند.

آیا قطره آهن باعث پوسیدگی دندان شیری کودک می شود؟

مصرف قطره آهن به خودی خود باعث پوسیدگی دندان شیری نمی شود. آنچه باعث پوسیدگی دندان شیری می شود تمیز نکردن دندان بعد از مصرف این مکمل و رسوب آن روی دندان است. رسوب قطره آهن روی دندان شیری سطح آن را زبر و مستعد برای گیر کردن مواد غذایی و پلاک میکروبی می نماید. به این ترتیب بستر مناسب برای ایجاد پوسیدگی ایجاد می شود. در صورتی که بعد از مصرف هر نوع دارو و خوراکی از جمله قطره آهن دندان کودک تمیز شود هیچ نوع پوسیدگی ایجاد نخواهد شد.

ترمیم دندان شیری

همانطور که گفته شد دندان های شیری اهمیت زیادی برای کودکان دارد و مراقبت و رعایت بهداشت دهان و دندان کودکان باید با دقت بالایی مورد توجه قرار گیرد. با رعایت برخی نکات ساده می توان تا حد زیادی از پوسیدگی دندان های شیری پیشگیری کرد.

با این وجود دندان شیری برخی کودکان به علت بی توجهی والدین، دلایل ارثی، داشتن دندان های مستعد پوسیدگی یا در اثر حوادثی مانند برخورد ضربه، افتادن و تصادف دچار شکستگی و پوسیدگی شده و نیازمند ترمیم می شود.

برخی والدین به دلیل عدم آگاهی ترمیم دندان شیری را ضروری نمی دانند. اما باید بدانیم دندان شیری پوسیده علاوه بر ایجاد درد و رنج برای کودک، تاثیر منفی بر رشد و سلامت دندان های طبیعی دارد.

 ترمیم دندان شیری می تواند از بروز درد و ایجاد عفونت و گسترش آن در دهان کودک و آسیب به سلامت ساید دندان ها جلوگیری کند.

جمع بندی

دندان های شیری نقش بسزایی در جویدن، ادای کلمات، زیبایی چهره، سلامت فک و دهان و قوی شدن آرواره ها دارند. از این رو مراقبت از آنها رعایت بهداشت دهان و دندان کودکان باید به طور جدی مورد توجه والدین قرار گیرد.

عادت مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و مراقبت صحیح از دندان ها باید از سنین کودکی به کودک آموزش داده شود. با این کار کودک از همان سن لذت داشتن دندان هایی تمیز و سالم را تجربه خواهد کرد.

پوسیدگی دندان های شیری نباید نادیده گرفته شود و بروز هر گونه مشکل برای دندان شیری باید با مراجعه به دندانپزشک متخصص اطفال بررسی، پیگیری و درمان شود.