ارتودنسی دندان های کودکان

ارتودنسی دندان های کودکان به منظور پیشگیری از نامنظمی دندان ها و صاف کردن دندان های نامرتب، رفع ناهنجاری ها و تغییر موقعیت غیر عادی فک و دندان کودک انجام می شود.

مهمترین هدف ارتودنسی دندان کودکان ایجاد هماهنگی بین دندان های فک بالا و پایین و اصلاح مشکلاتی مانند پیشروی بیش از اندازه فک بالا، مرتب کردن دندان های خارج از ردیف، رفع ازدحام و شلوغی دندان ها به دلیل کوچک بودن فک می باشد.

همچنین با هدایت دندان ها به موقعیت مناسب خود، از پوسیدگی دندان، تحت فشار بودن آنها و ابتلا به بیماری های لثه نیز جلوگیری می شود.

در این مقاله قصد داریم اطلاعات کاملی در مورد ارتودنسی دندان های کودکان به شما ارائه دهیم. تا پایان با ما همراه باشید.

 

چه کودکانی به درمان ارتودنسی نیاز دارند؟

هرگونه تغییر و ناهنجاری در موقعیت فک و دندان های کودک به ارتودنسی دندان ارتباط دارد. لذا وجود هر یک از موارد زیر را به عنوان نشانه ای برای مراجعه به متخصص ارتودنسی در نظر بگیرید.

• افتادن زود هنگام یا دیرهنگام دندان های شیری
• درد دندان در هنگام گاز زدن و جویدن خوراکی ها
• تنفس از راه دهان
• مکیدن انگشتان یا استفاده از شیشه شیر بعد از 5 سالگی
• شلوغی دندان های جلویی در سن 7 یا 8 سالگی
• کج بودن دندان های دائمی
• وجود فاصله بین تمامی دندان ها
• بیرون زدگی یا تمایل به سمت چپ یا راست یکی از فک ها
• دندان های نامرتب، شلوغ و نهفته
• عدم تناسب فک ها با سایر اجزای صورت
• وجو فاصله بین دندان های جلو در زمان بسته بودن دهان
• غیرعادی بودن قرارگیری دندان های روی هم
• صدا دادن فک ها هنگام باز و بسته کردن دهان
• نزدیک کردن زبان به دندان های جلو در حین قورت دادن غذا

دندانپزشک متخصص می تواند با معاینه دندان کودک وجود ناهنجاری و نوع آن تشخیص دهد. در مواردی از قبیل وجود دندان نهفته برای تشخیص دقیق تر لازم است از روش هایی مانند تصویر برداری یا اشعه ایکس استفاده شود.

 

مزایای ارتودنسی دندان های کودکان

ارتودنسی دندان در هر سنی امکان پذیر است. با این وجود ارتودنسی دندان در سنین کودکی مزایای زیر را به همراه دارد.

• بهبود وضعیت سلامت دهان و دندان: رعایت بهداشت دهان و دندان با وجود نامرتبی دندان ها و ناهنجاری فکین دشوار است. در این شرایط کودک به خوبی نمی تواند با استفاده از مسواک و نخ دندان، دندان ها را تمیز کند. در نتیجه احتمال پوسیدگی دندان و عفونت و بیماری های لثه افزایش می یابد. درمان ارتودنسی امکان نظافت دهان و دندان را برای کودکان تسهیل نموده از وقوع این مشکلات پیشگیری می کند.
• وسیع شدن سقف دهان: با مراجعه به موقع به متخصص دندانپزشکی اطفال امکان شناسایی ضعف رشد فکین و دندان ها و اختلالاتی مانند TMJ وجود دارد. همچنین به دلیل انعطاف پذیری و در حال رشد بودن استخوان فک در سنین کودکی چنانچه کام کودک نیاز به گسترش داشته باشد، می توان به راحتی آن را گسترش داد. گسترش کام موجب می شود دندان ها پس از درآمدن، در موقعیت صحیح خود قرار گیرند.
• پیشگیری از بروز مشکلات احتمالی و نیاز به جراحی و درمان های پیچیده: درمان ارتودنسی زودهنگام در سنین کودکی که فک و دندان ها در حال رشد هستند، باعث می شود مشکلات بالقوه سریعتر درمان شده و در آینده نیازی به جراحی و درمان های پیچیده برای رفع آن ها وجود نداشته باشد.
• بهبود تکلم و قدرت جویدن: زمانی که دندان ها در موقعیت مناسب خود قرار ندارند یا فک کودک دچار ناهنجاری است، امکان تکلم و جویدن صحیح وجود ندارد. عدم جویدن صحیح غذا منجر به بروز مشکلات گوارشی نیز خواهد شد. با ارتودنسی دندان های کودکان به راحتی می توان این مشکلات را رفع نمود.
• افزایش اعتماد به نفس کودک: اصلاح طرح لبخند و بهبود وضعیت قرارگیری فک و دندان ها در افزایش اعتماد به نفس کودکان بسیار موثر است. کودکانی که دندان هایی نامنظم دارند معمولا مورد تمسخر گروه همسالان قرار می گیرند و این موضوع آن ها را آزار می دهد. بنابراین بهتر است هرچه سریعتر برای درمان ناهنجاری دهان و دندان کودک خود اقدام نمایید.
• دوره درمان کوتاه تر: طول دوره درمان ارتودنسی در کودکان بسیار کوتاه تر از بزرگسالان است. زیرا ساختار دهان و دندان در کودکی و در سن رشد به راحتی قابل تغییر و اصلاح است و در مدت زمان کوتاه و می توان ناهنجاری ها دهان و دندان فرد را اصلاح کرد.
• هزینه درمان کمتر: در سنین بالا درمان ارتودنسی سخت تر و طولانی تر است. لذا تعداد مراجعات به دندانپزشک و هزینه نیز بیشتر خواهد بود. هزینه درمان ارتودنسی در بزرگسالی حدود دو برابر هزینه ارتودنسی دندان های کودکان است.

 

انواع ناهنجاری های قابل درمان با ارتودنسی دندان های کودکان

برخی از ناهنجاری های دهان و دندان در کودکی به سادگی با استفاده از روش ارتودنسی قابل درمان است. از جمله این ناهنجاری ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اوربایت یا جلو بودن فک بالا کودکان: به وضعیتی که دندان های فوقانی بیش از حد معمول روی دندان های پایینی قرار گیرند اوربایت (Overbite) گفته می شود. این ناهنجاری به دلایل ژنتیکی، عادات بهداشتی بد یا رشد بیش از حد استخوان فک ایجاد می شود. عدم درمان اوربایت باعث تحریک و مشکلات لثه ای، آسیب به دندان های پایین و درد فک خواهد شد. مناسب ترین سن برای درمان این ناهنجاری سن 8 تا 13 سالگی است. معمولا برای رفع این مشکل از روش فیس ماسک استفاده می شود.
• آندربایت یا جلو بودن فک پایین کودکان: به حالتی که دندان های پایین جلوی دندان های فوقانی قرار می گیرند آندربایت (Underbite) گفته می شود. این مشکل ناشی از دندان از دست رفته، رشد نامناسب فک بالا، رشد بیش از حد فک پایین یا ترکیبی از هر دو می باشد. آسیب به دندان ها و لثه، درد فک و مفصل و اختلال در عملکرد نرمال فک و دندان ها از جمله عوارض آندربایت است. بهترین سن برای درمان این ناهنجاری سن 10 تا 12 سالگی کودک است و برای درمان آن از هدگیر یا دستگاه فانکشنال استفاده می شود.

• کراس بایت یا موقعیت نامناسب هر دو فک کودکان: کراس بایت (Crossbite) به وضعیتی گفته می شود که هر دو فک بالا و پایین در موقعیت نامناسبی قرار گرفته باشند و یک یا چند دندان بالایی و پایینی در هم ادغام شوند. کراس بایت در دندان های جلویی یا طرفین اتفاق می افتد و باعث سایش ناهموار دندان ‌ها و ایجاد بیماری ‌های لثه و تحلیل استخوان می شود.

• اپن بایت یا وجود فاصله بین فک بالا و پایین کودکان: اپن بایت (Openbite) وضعیتی است که برخی دندان ها قادر به تماس با ردیف مخالف خود نیستند. از جمله دلایل بروز این ناهنجاری می توان به مشکلات ژنتیکی، ساختار غیر طبیعی فک، مکیدن انگشت در خردسالی و تنفس دهانی اشاره نمود. کراس بایت باعث دشواری و درد در جویدن، اختلال گفتاری و اختلال مفصل تمپوروماندیبولار (TMJ) می گردد. بهترین سن برای رفع این مشکل 9 تا 10 سالگی بوده و برای درمان می توان از پلاک های متحرک استفاده نمود.

• فاصله بین دندانی: از دست دادن دندان ها، رشد غیرطبیعی استخوان فک یا رویش دندان هایی که دهان را پر نمی کنند، نوعی ناهنجاری به عنوان شکاف لبخند یا فاصله بین دندانی را ایجاد می کند. وجود فاصله بین دندانی در کودکان هماهنگی دندان ها را مختل کرده و خطر ابتلا به بیماری های لثه را افزایش می دهد.
• شلوغی دندان ها: برخی کودکان در فک خود فضای کافی برای جایگیری تمام دندان ها را ندارند. به همین دلیل دندان ها در وضعیتی شلوغ و نامنظم کنار هم قرار می گیرند و برخی دندان ها در وضعیتی کج و پیچ خورده دیده می شوند. این شلوغی و نامرتبی شدید، تمیز کردن دندان ها را دشوار کرده و باعث تجمع جرم و پلاک و بیماری های پریودنتال و پوسیدگی بیش از حد دندان می شود.
• کوچک بودن فک بالا یا تنگی فک کودکان: این مشکل در کودکانی شایع است که تنفس دهانی دارند. بهترین سن برای درمان کوچک بودن فک بالا کودکان قبل از سن 13 سالگی و زمانی است که فک هنوز انعطاف پذیری کافی دارد. برای درمان این ناهنجاری معمولا از روش تعویض فک بالا با استفاده از دستگاه های اکسپندر فک مانند هایرکس استفاده می شود.
• افتادن زود هنگام دندان شیری کودکان: دندان های شیری کودکان فضای لازم برای رشد دندان دائمی را نگه می دارند. لذا زود افتادن یا کشیدن دندان شیری کودکان یکی از علل نامرتبی دندان های دائمی آن ها است. با این کار روند رشد دندان های اصلی دچار اختلال شده و از ردیف خود خارج می شوند. درمان رایج برای رفع این مشکل استفاده از فضا نگه دار ارتودنسی می باشد.

 

بهترین سن برای ارتودنسی دندان های کودکان

اگر شما علائم اولیه نامرتبی دندان ها یا ناهنجاری فک را در کودک خود مشاهده می کنید و می خواهید بدانید بهترین سن برای ارتودنسی دندان کودکان چند سالگی است باید بدانید درمان ارتودنسی در هر زمانی قابل انجام است و محدودیت سنی ندارد. اغلب متخصصان دندانپزشکی اطفال توصیه می کنند برای تشخیص به موقع و زودهنگام مشکلات دهان و دندان لازم است کودک قبل از سن هفت سالگی تحت معاینه انجام ارتودنسی قرار گیرد. به این ترتیب دندانپزشک می تواند بهترین سن ارتودنسی را تعیین کند.

برخی نیز سن مناسب ارتودنسی را برای دختران 8 سالگی و برای پسران 9 سالگی می دانند. در این سن ترکیبی از دندان های شیری و دائمی در دهان کودک وجود دارد و دندانپزشک می تواند وجود ناهنجاری را به خوبی تشخیص دهد. همچنین  فک انعطاف پذیری مناسبی دارد و درمان ارتودنسی در زمان کوتاه تری اثرات خود را نشان می دهد. لذا ناهنجاری سریعتر درمان می شود.

توصیه می شود مقاله راه های کاهش مدت زمان درمان ارتودنسی را مطالعه کنید.

 

ارتودنسی پیشگیری چیست؟

در برخی موارد درمان ارتودنسی برای کودکان در دو مرحله تجویز می شود. ابتدا ارتودنسی پیشگیری برای کودک انجام شده و زمانی که تمامی دندان های دائمی به طور کامل رشد کرد، مرحله دوم ارتودنسی انجام می شود.

در ارتودنسی پیشگیری متخصصین ارتودنسی به جای استفاده از بریس و سیم کشی دندان تجهیزات دیگری را به کار می برند. این روش بسیار مقرون به صرفه است و کودکانی که در سنین پایین از ارتودنسی پیشگیری بهره مند می شوند، طول دوره درمان در سنین بالاتر برای آن ها کوتاه تر و راحت تر خواهد بود.

اگرچه ارتودنسی در درمان نامرتبی دندان های کودکان موثر است اما اگر سن کودک کمتر از 10 سال باشد با انجام ارتودنسی مشکل اوربایت دندان ها رفع نمی شود. زیرا در این سن دندان های فک پایین همچنان در حال رشد هستند. برای کودکانی که مشکل اوربایت دارند، درمان این ناهنجاری با ارتودنسی بعد از سن 12 سالگی امکان پذیر است.

 

تفاوت ارتودنسی دندان های کودکان و بزرگسالان

اصلی ترین تفاوت ارتودنسی برای بچه ها و بزرگسالان تفاوت در روش و هدف ارتودنسی است. روش ها و پروتکل های درمانی که برای کودکان در نظر گرفته می شود معمولا با محوریت پیشگیری است و تلاش می شود عادات بد مانند تنفس دهانی که باعث به وجود آمدن مشکلاتی مانند اپن بایت یا ایجاد فاصله بین فک بالا و پایین می شود شناسایی و درمان شود.

با تشخیص زودهنگام ناهنجاری های دهانی و فک کودکان می توان آن را درمان نموده و از ضروری شدن عمل جراحی در بزرگسالی و بروز مشکلات پیچیده تر جلوگیری کرد. زیرا در دوران کودکی که استخوان فک و دندان ها در حال رشد هستند تغییرات راحت تر انجام می شود. درحالی که در بزرگسالی ساختار عصبی و عضلانی تا حد زیادی شکل گرفته و انعطاف پذیری کافی وجود ندارد در نتیجه درمان دشوار است.

اجزای ارتودنسی در کودکان معمولا شامل براکت ها، بریس، کش های نگهدارنده و پلاک های متحرک است. رنگ براکت ها و کش های نگهدارنده تنوع زیادی دارد. معمولا برای کودکان از رنگ های شاد استفاده می شود که کودکان را مشتاق تر و همکاری آن ها بیشتر می کند. رنگ سفید و ارتودنسی نامرئی معمولا برای بزرگسالان بکار می رود که بنا به موقعیت اجتماعی ترجیح می دهند اجزا ارتودنسی در دهانشان دیده نشود.

تجهیزات دندانی متعددی برای ارتودنسی دندان خردسالان بکار برده می شود. اما هنوز هم ارتودنسی ثابت با بریس های فلزی و سرامیکی، ارتودنسی لینگوال و ارتودنسی با پلاک متحرک شفاف اصلی ترین روش ها برای مرتب کردن دندان ها و اصلاح ناهنجاری های فک کودکان و بزرگسالان به شمار می رود.

 

مراحل ارتودنسی دندان های کودکان

مراحل ارتودنسی کودکان به نوع درمان بستگی دارد. در جلسه اول پس از معاینه دندان ها، در صورت لزوم عکس برداری و رادیوگرافی صورت می گیرد. سپس با قالبگیری از دندان ها و با توجه به اطلاعات به دست آمده طرح درمان آغاز می شود.

در جلسه بعد در صورتی که روش ارتودنسی ثابت برای بیمار تشخیص داده شود، براکت و بریس های دستگاه ارتودنسی در دهان کودک نصب شده و توضیحات لازم درمورد رژیم غذایی، نکات بهداشتی و مراقبت های لازم به کودک و والدین توضیح داده می شود.

چنانچه روش درمانی ارتودنسی متحرک باشد، دندانپزشک پلاک متحرک به بیمار تحویل داده و روش و ساعات لازم قرار دادن آن در دهان و سایر توضیحات به بیمار می دهد.

 

طول درمان ارتودنسی کودکان

نوع و شدت ناهنجاری، روش درمانی، سن کودک و میزان همکاری او از جمله عوامل تعیین کننده مدت زمان لازم برای درمان ارتودنسی کودکان هستند. اما به طور کلی می توان گفت درمان ارتودنسی کودکان یک تا سه سال زمان لازم دارد.

هنگامی که دندان ها در جای صحیح خود قرار گرفتند، دندانپزشک مرحله بعدی کار درمان را آغاز می کند. با برطرف شدن ناهنجاری هر دندان، متخصص ارتودنسی درمان دندان دیگر را با وارد کردن فشار ملایم به آن شروع می کند.

برای این کار کودک باید در جلسات منظم به ارتودنتیست مراجعه کند. طی این جلسات دندانپزشک برای وارد آمدن فشار مورد نظر روی دندان، سیم، فنر یا بندهای پلاستیکی را به بریس وصل کرده و جای آن ها را تغییر می دهد. در مورد برخی ناهنجاری ها که فشار ملایم کافی نیست، دندان های گردنی یا سری برای کودک تجویز می شود که با سیم به درون دهان وصل شده و کش ها را به سر بیمار متصل می کند.

در اغلب موارد کافیست کودک فقط زمانی که در خانه است یا در هنگام خواب از این ابزار استفاده کند. این روند اگرچه زمان بر است اما در بلند مدت باعث می شود دندان ها در جایگاه اصلی خود به صورت ثابت قرار بگیرند.

برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید مقاله مدت زمان درمان ارتودنسی چقدر است؟ را مطالعه نمایید.

 

رژیم غذایی در ارتودنسی کودکان

در روزهای ابتدایی آغاز درمان ارتودنسی که ممکن است کودک درد خفیفی داشته باشد بهتر است غذاهای نرم مانند سوپ، پوره سیب زمینی، پاستا، شیربرنج و انواع کمپوت میوه مصرف کند.

مصرف خوراکی های سفت و چسبنده که ممکن است به اجزای ارتودنسی آسیب وارد کنند مانند آدامس، آجیل، آبنبات و شکلات های سفت و چسبنده، تع دیگ سفت، چیپس، پفک، ذرت بو داده و نوشیدنی های گازدار به هیچ وجه توصیه نمی شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر بهتر است مقاله مراقبت های لازم دوران ارتودنسی دندان را مطالعه نمایید.

 

ارتودنسی کودکان درد دارد؟

در ابتدای درمان که کودک به حضور اجزای ارتودنسی در دهان خود عادت ندارد ممکن است چند روز درد خفیفی احساس کند. که می توان با استفاده از داروهایی مانند ایبوپروفن و استامینوفن به تسکین درد کمک کرد. درد شدید و ادامه دار طبیعی نیست و بهتر است به دندانپزشک اطلاع دهید.

به علاوه بعد از جلسات معاینه و کنترل روند درمان که دندانپزشک کش ها و بریس ها تنظیم می کند اندکی درد وجود دارد که به زودی رفع می شود.

طی روند درمان ارتودنسی، برای هدایت دندان ها به جایگاه درست خود، دستگاه ارتودنسی اندکی به دندان ها فشار وارد می کند. بنابراین نمی توان گفت که ارتودنسی کاملا بدون درد است. اما آنچه مسلم است اینکه درمان ارتودنسی در سنین کودکی راحت تر و سریع تر است و کودک درد زیادی تحمل نمی کند.

 

آیا دستگاه ارتودنسی کودکان حساسیت زا است؟

برخی کودکان به فلز و آلیاژ به کار رفته در اجزای ارتودنسی حساسیت دارند. در صورت بروز حساسیت، دندانپزشک می تواند برای کودک از فلز دیگری استفاده کند.

گاهی نیز ممکن است بریس های ارتودنسی ثابت لثه کودک را تحریک نموده و باعث ایجاد تورم در لثه می شوند که حتما باید توسط دندانپزشک متخصص بررسی شود.

برخی کودکان حتی نسبت به دستکش لاتکس متخصص ارتودنسی حساسیت نشان می دهند. در این صورت از دندانپزشک بخواهید از دستکش دیگری استفاده نماید.

 

ارتودنسی متحرک برای کودکان

کاربرد اصلی ارتودنسی متحرک برای بزرگسالان با مشکلات جزیی تا متوسط است. اما از این روش می توان برای پیشگری و درمان اولیه ارتودنسی کودکان نیز استفاده نمود.

ارتودنسی متحرک از جنس سیم و آکریل است. خارج کردن و  قرار دادن در دهان این ارتودنسی  بسیار آسان بوده و کودک به راحتی می تواند در زمان ورزش، غذا خوردن یا برای شستشو پلاک را از دهان خود خارج کرده و مجددا در دهان قرار دهد.

معمولا ارتودنسی متحرک برای کودکان قبل از سن بلوغ تجویز می شود که استخوان فک و دندان ها قابلیت تغییر زیادی دارند. همچنین برای کودکانی که علاوه بر بهم ریختگی دندان ها، ناهنجاری و مشکل فکی نیز دارند ارتودنسی متحرک مناسب تر است. زیرا این روش تنها دستگاه ارتودنسی است که تغییرات واضحی در رشد فک ها ایجاد می کند.

 

مزایا و معایب ارتودنسی متحرک برای کودکان

ارتودنسی متحرک نسبت به ارتودنسی ثابت برای کودکان مزایا و معایبی دارد. از جمله مزایای این روش می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• نظافت ارتودنسی متحرک راحت تر ارتودنسی ثابت است.
• احتمال پوسیدگی دندان در طول درمان به وسیله ارتودنسی متحرک کمتر از ارتودنسی ثابت است.
• هنگام غذا خوردن و ورزش می توان آن را از دهان خارج نمود.
• رنگ پلاک ارتودنسی متحرک را می توان بر حسب سلیقه به صورت شفاف یا همرنگ دندان سفارش داد.
• تاثیر ارتودنسی متحرک قابل مشاهده است.
• اعمال تغییرات فراوان در استخوان فک کودک با استفاده از ارتودنسی متحرک امکان پذیر است.

موارد زیر مهمترین معایب ارتودنسی متحرک برای کودکان هستند:

• اثر بخش بودن درمان ارتودنسی متحرک بستگی زیادی به همکاری کودک دارد.
• پلاک ارتودنسی متحرک حجم زیادی دارد و در دهان کودک احساس اضافه بودن ایجاد می کند.
• با استفاده از پلاک متحرک نمی توان به هم ریختگی شدید و چرخش و جابه جایی دندان ها را درمان کرد. درمان این مشکل تنها با ارتودنسی ثابت امکان پذیر است.
• پلاک متحرک برای درمان ناهنجاری فکی کودکی که از سن بلوغ گذشته است مناسب نیست.