تفاوت ارتودنسی ثابت و متحرک

یکی از مناسب ترین راه حل ها برای افرادی که به صورت مادرزادی یا به دلایل دیگر دچار ناهنجاری دندان، فک و دهان هستند استفاده از درمان ارتودنسی است.

ارتودنسی ثابت (بریس ها) و ارتودنسی متحرک (اینویزیلاین ها) دو روش مفید برای درمان ناهنجاری های دهانی و فراهم نمودن شرایط سلامت دهان و دندان و زیبایی صورت هستند.

اغلب این سوال برای متقاضیان ارتودنسی پیش می آید که تفاوت ارتودنسی ثابت و متحرک چیست و کدام نوع ارتودنسی برای آن ها بهتر است؟!

هریک از روش های ارتودنسی متحرک و ثابت کاربردها، مزایا و معایب خاص خود را دارند. تشخیص نوع مناسب ارتودنسی با توجه به شرایط خاص هر بیمار بر عهده متخصص ارتودنسی می باشد.

برای آشنایی با هریک از این روش ها و شناخت تفاوت آن ها با ما همراه باشید.

 

ارتودنسی چیست؟

امروزه توجه و اهمیت به زیبایی چهره و لبخند زیبا در همه سنین در حال افزایش است. بسیاری از افراد با مراجعه به متخصصان دندانپزشکی از آن ها می خواهند که دندان ها و لبخندشان را زیباتر سازد. وجود تعادل و توازن بین دندان ها و فک، علاوه بر تاثیری که در زیبایی ظاهری فرد دارد در سلامت عضلات مخصوص جویدن و مفاصل فکی-شقیقه ای نیز موثر است.

ارتودنسی دندان که یکی از شاخه های تخصصی دندانپزشکی است به اصلاح ناهنجاری های موجود در فرم و نحوه قرارگیری دندان ها و فک ها در سنین مختلف می پردازد. این درمان از بهترین روش ها برای پیشگیری از پوسیدگی نقاط غیر قابل دسترس دندان ها پیش از انجام درمان ارتودنسی است.

انواع مختلف ارتودنسی با وجود تفاوت ها، هدف مشترکی دارند. هدف اصلی از انجام ارتودنسی دندان این است که دندان ها به صورت منظم، در یک راستا و با فاصله مناسب از هم در دهان قرار بگیرند.

 

ارتودنسی ثابت

ارتودنسی ثابت روشی موثر برای درمان بسیاری از اختلالات دهان، عدم تناسب فک ها (به کمک جراحی فک) و بی نظمی و بهم ریختگی دندان ها است. در این روش براکت های ارتودنسی با چسب مخصوص که ضرری برای دندان ندارد، روی سطح دندان قرار گرفته و با سیم و کش ارتودنسی به هم وصل می شوند.

در ارتودنسی ثابت دستگاه ارتودنسی تا پایان دوره درمان در دهان فرد باقی می ماند. در این روش برای جلوگیری از آسیب به زیبایی و سلامت دندان ها فرد باید نکات مربوط به بهداشت ودهان دندان را به خوبی رعایت کند.

ارتودنسی ثابت در مواردی که دندان ها به طرز پیچیده ای بهم ریخته اند و برای مرتب کردن دندان ها لازم است ریشه دندان حرکت داشته باشد مورد استفاده قرار می گیرد. از آنجایی که در این روش ارتودنسی اختیار بیشتری برای ارائه راهکارهای درمانی دارد نتیجه مطلوب تری حاصل می شود.

با استفاده از ارتودنسی ثابت دندان ها در هر ماه حدود یک میلی متر جابجا شده و به سمت محل اصلی خود حرکت می کنند.

 

انواع ارتودنسی ثابت

انواع مختلف ارتودنسی ثابت برای درمان مشکلات افراد در سنین مختلف وجود دارد که در ادامه به معرفی آن ها می پردازیم:

1 – ارتودنسی فلزی (براکت یا بریس های فلزی)

 

متداول ترین نوع ارتودنسی ثابت استفاده از براکت های فلزی است. این ارتودنسی به سیم کشی دندان نیز شهرت دارد.

بریس های فلزی مورد استفاده از جنس استیل یا فولاد ضد زنگ مرغوب بوده و توسط موادی از جنس کامپوزیت به دندان ها متصل و ثابت می شوند.

سیم های فلزی قوسی شکل بریس ها را به هم متصل می کنند. اتصال سیم ها و براکت ها توسط کش های رنگی الاستیکی بوده و بیمار می تواند رنگ کش را انتخاب نماید.

طی دوره درمان برای اعمال نیروی بیشتر روی دندان ها و جابجایی آن ها از سیم های با ضخامت بیشتر استفاده می شود. به این عمل اصطلاحا سفت کردن گفته می شود.

 

2 – ارتودنسی دیمون

در ارتودنسی دیمون جنس و اندازه بریس ها همانند بریس های فلزی است. با این تفاوت که بریس ها به جای کش های رنگی الاستیکی از گیره مخصوص استفاده می شود. به این ترتیب علاوه بر اینکه  فشار و اصطکاک کمتری به دندان ها وارد می شود، نیاز به تنظیم و مراجعه به دندانپزشک نیز کمتر است.

 

3 – ارتودنسی سرامیکی یا همرنگ دندان

در این نوع از ارتودنسی ثابت، بریس ها از مواد شفاف ساخته شده و هنگامی که روی دندان قرار می گیرند کمتر به چشم می آیند. معمولا افراد بزرگسال که ترجیح می دهند بریس ها دیده نشود این روش را ترجیح می دهند.

البته نباید فراموش کرد که این بریس ها نسبت به براکت های فلزی بزرگتر و شکننده تر هستند و هنگام استفاده از آن ها باید به سلامت دندان ها بیشتر توجه نمود.

 

4 – ارتودنسی زبانی یا لینگوال

بریس های لینگوال از جنس فلز بوده و پشت دندان ها قرار می گیرد. از این رو هنگامی که فرد صحبت می کند یا لبخند می زند قابل رویت نبوده و به عنوان ارتودنسی ثابت نامرئی نیز شناخته می شود.

 

ارتودنسی متحرک

روش دیگر برای درمان بهم ریختگی دندان ها و حل مشکلات و ناهنجاری های استخوانی فکین ارتودنسی متحرک است. دامنه حرکت هایی که این روش ایجاد می کند محدود است و معمولا برای کودکان در سنین رشد مناسب است.

در ارتودنسی متحرک پلاکی که روی دندان ها قرار می گیرد با قالب گیری از فک بالا و پایین بیمار تهیه می شود.

ارتودنسی دندان متحرک را می توان هنگام غذا خوردن و مسواک زدن از دهان خارج کرد. بنابراین رعایت بهداشت دهان و دندان دراین روش راحت تر بوده و احتمال آسیب دیدگی و پوسیدگی دندان ها کمتر است.

این روش ارتودنسی با اعمال فشار ملایم به دندان ها به آرامی ان ها را حرکت داده و مرتب می نماید. ارتودنسی متحرک برای درمان نامرتبی جزیی دندان و اصلاح ناهنجاری فک کاربرد دارد و کسب نتیجه مطلوب مستلزم همکاری بیمار است.

در صورتی که بیمار در طول روز کمتر از زمان مشخص شده ارتودنسی را در دهان خود قرار دهد طول درمان طولانی تر شده و نتیجه دلخواه بدست نمی آید.

در شرایطی که ناهنجاری فک ها و بهم ریختگی دندان ها شدید باشد استفاده از ارتودنسی ثابت نتیجه بهتری به دنبال دارد.

 

انواع ارتودنسی متحرک

ارتودنسی متحرک نیز انواع مختلفی دارد که هریک برای شرایط خاصی مناسب است.

1 – ارتودنسی نامرئی

در ارتودنسی نامرئی برای دیده نشدن دستگاه ارتودنسی در دهان، از یک سری ردیف کننده شفاف استفاده می شود. این ردیف کننده با استفاده از قالبی که از دهان بیمار تهیه شده ساخته می شود. ردیف کننده نامرئی به مرور دندان ها را به وضعیت مطلوب هدایت می کند.

وضعیت این پلاک نامرئی هر چند هفته یکبار با توجه به شرایط دندان ها تغییر داده می شود، این روند تا زمانی تکرار می شود که دندان ها کاملا مرتب و با فاصله مناسب کنار هم قرار گیرند.

در این نوع از ارتودنسی متحرک هیچ سیم فلزی و کشی که دهان را اذیت کند وجود ندارد و می توان آن را هنگام خوردن، آشامیدن، مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و شرکت در مراسمات خاص از دهان خارج کرد.

 

2 – پلاک متحرک

هنگامی که قوس دندانی بیمار V شکل است ارتودنسیت از پلاک متحرک استفاده می کند. پلاک متحرک که متشکل از یک پلیت اکریلی دارای گیره، فنر و بایت پلن (در صورت لزوم) است، مطابق با قوس دندان بیمار ساخته می شود. تا زمانی که قوس دندان های بیمار U شکل شود دندانپزشک گیره و ها و فنرهای پلاک ارتودنسی را مرتبا تنظیم می نماید.

 

3 – بریس فانکشنال

در شرایطی که فک پایین بیمار عقب تر یا فک بالای او جلوتر باشد برای تغییر در نحوه رشد و درمان ناهنجاری فک می توان از ارتودنسی فانکشنال استفاده کرد.

بریس فانکشنال کمک می ‌کند فک پایین در هنگام بسته شدن در وضعیت بهتری قرار گیرند. همچنین نیروهایی که عضلات تحت کششِ فک بر دندان ‌ها اعمال می ‌کنند باعث می‌ شوند که استخوان‌ها و دندان‌ها در وضعیت مطلوب‌ تری رشد کنند.

برای موفقیت این روش درمانی لازم است بیمار در سن رشد باشد و غیر از زمان خوردن و ورزش های برخوردی و شنا کردن بریس را در دهان خود نگه دارد.

 

تفاوت های ارتودنسی متحرک و ثابت

همانطور که گفته شد هر یک از انواع ارتودنسی متحرک و ثابت مزایا و معایب خاص خود را دارد و با توجه به شرایط بیمار، تشخیص دندانپزشک و ترجیح بیمار برای هر فرد نوع خاصی از ارتودنسی تجویز و انجام می شود.

کسب نتیجه مطلوب در هر روش به تخصص و مهارت دندانپزشک و همراهی و مراقبت بیمار بستگی دارد.

1 – تفاوت در طول دوره درمان

طول دوره درمان ارتودنسی به عواملی از جمله سن، میزان ناهنجاری و بهم ریختگی دندان ها، پیگیری درمان از سوی بیمار و سایر عوامل بستگی دارد.

معمولا ارتودنسی ثابت زمان کوتاه تری نسبت به ارتودنسی متحرک برای رفع مشکلات دهان و دندان نیاز دارد.

با استفاده از براکت های ارتودنسی ثابت حدود 1 تا دو سال شدیدترین مشکلات دندانی رفع می شود. اگر جراحی فک لازم باشد دوره درمان کمی بیشتر از دو سال خواهد بود.

2 – تفاوت در مناسب بودن برای سنین مختلف

از درمان ارتودنسی متحرک معمولا برای درمان ناهنجاری افراد کم سن و در حال رشد استفاده می شود. زیرا قابلیت تغییر پذیری فکین در سنین پایین بیشتر است.

در افراد بزرگسال به دلیل تثبیت ساختمان استخوان های فک ها و دشوار شدن حرکت دندان ها روش ارتودنسی ثابت برای درمان ناهنجاری های دهان و دندان مناسب تر است.

3 – تفاوت در روش درمان

همانگونه که از نام روش های ارتودنسی پیداست در ارتودنسی ثابت براکت های ارتودنسی روی سطح دندان قرار گرفته و با سیم و کش بهم متصل می شوند و تا پایان دوره درمان این دستگاه ارتودنسی در دهان باقی می ماند.

ارتودنسی متحرک را می توان در مواقع غذا خوردن، مسواک زدن و شرایط خاص از دهان خارج کرد. خروج پلاک از دهان بدون هماهنگی دندانپزشک و خارج از برنامه درمانی اثر بخشی این روش را به شدت کاهش می دهد.

4 – تفاوت در نوع ناهنجاری

نوع ناهنجاری که بیمار قصد برطرف نمودن آن را دارد در انتخاب ارتودنسی ثابت یا متحرک بسیار موثر است. در سنین کمتر از 12 سال، برای رفع مشکلاتی استخوانی مانند تنگی کام، کوچک یا بزرگ بودن هر یک از فک ‌ها و جلو یا عقب بودن یک یا چند دندان، ارتودنسی متحرک نسبت به ارتودنسی ثابت قابلیت بیشتری دارد و موثرتر است. اما این روش در ردیف کردن دقیق دندان ها کارآیی کمتری دارد.

در سنین بزرگسالی برای رفع ناهنجاری های دهان و دندان و چیدمان بی نقص دندان ها ارتودنسی ثابت کاربرد بیشتری دارد.

به طور کلی برای منظم کردن دندان ها ارتودنسی ثابت مناسب است. اما برای رفع مشکلات فکی ابتدا مشکل فک با ارتودنسی متحرک اصلاح شده و سپس ارتودنسی ثابت برای مرتب کردن دندان ها انجام می شود.

5 – تفاوت در هزینه درمان

هزینه درمان ارتودنسی یکی از فاکتورهای مهم برای انتخاب بین ارتودنسی ثابت و ارتودنسی متحرک است.

تعیین میزان دقیق هزینه ارتودنسی با مراجعه به متخصص ارتودنسی و بررسی شرایط بیمار امکان پذیر است، با این حال می توان گفت در حالت کلی هزینه درمان ارتودنسی متحرک کمتر از ارتودنسی ثابت است.

6 – تفاوت در شرایط بیمار

میزان ناهنجاری، سن فرد و ترجیح بیمار تعیین می کند که از کدام روش ارتودنسی برای درمان ناهنجاری او استفاده شود.

بعد از معاینه بیمار توسط متخصص ارتودنسی و قالب گیری از دهان و دندان ها دندانپزشک روش های مناسب برای بیمار را تعیین می کند.

در واقع این گونه نیست که برای هر بیمار تنها یک روش مناسب باشد. فرد می تواند با توجه به هزینه و موارد دیگر روش بهتر را با مشورت دندانپزشک انتخاب نماید.

ارتودنسی متحرک برای افراد کم سن و سال و ناهنجاری های جزیی و ارتودنسی ثابت برای افراد بزرگسال و ناهنجاری های شدید مناسب است. گاهی نیز لازم از هر دو روش و جراحی فک نیز استفاده شود.

7 – تفاوت در اثر بخشی درمان

کارآمد بودن و اثر بخشی روش درمان نیز یکی از عوامل مهم در تعیین بهتر بودن ارتودنسی ثابت و متحرک است.

معمولا در موارد پیچیده و ناهنجاری های شدید مانند ازدحام دندان ها، اوربایت، آندربایت و مواردی از این قبیل روش متحرک کارایی ندارد و روش ثابت توصیه می شود. در مقابل ارتودنسی متحرک برای رفع ناهنجاری های کوچک کاملا موثر است.

8 – تفاوت در راحتی بیمار

راحتی بیمار نکته بسیار مهمی در انتخاب نوع ارتودنسی است.

براکت های فلزی ارتودنسی ثابت معمولا راحت تر هستند. زیرا تنها مدت کوتاهی بعد از نصب فرد احساس درد و وجود شی اضافه در دهان را دارد و سپس به وجود آن عادت می کند. اما عادت کردن به نوع متحرک کمی سخت تر است و کند بودن سرعت جابجایی دندان ها فرد را آزار می دهد.

از طرف دیگر بریس های فلزی را تنها متخصص ارتودنسی می تواند جدا و خارج کند و فرد باید به غذا خوردن و انجام سایر فعالیت ها با این براکت ها عادت کند. در حالی که ارتودنسی متحرک را به راحتی می توان در هر زمان خارج کرد.

9 – تفاوت در مراقبت و نگهداری

مراقبت، نگهداری و تمیز کردن بریس های ارتودنسی ثابت دشوار تر و مستلزم صرف زمان بیشتری است. در حالی که ارتودنسی متحرک هنگام غذا خوردن و نوشیدن از دهان خارج می شود و تمیز کردن آن نیز بسیار راحت و سریع است.

10 – تفاوت در دفعات مراجعه به مطب

دفعات لازم مراجعه به مطب دندانپزشکی نیز ممکن است برای برخی افراد مهم باشد.

در ارتودنسی ثابت بعد از نصب بریس ها بیمار باید هر ماه یک بار برای بررسی وضعیت دندان ها، نحوه حرکت آن ها و تنظیم سیم قوس دار به دندانپزشک مراجعه کند اما در ارتودنسی متحرک این مراجعه باید هر دو هفته یک بار انجام شود.

 

سخن پایانی

به عنوان نتیجه گیری کلی می توان گفت ارتودنسی ثابت و متحرک در مقابل هم قرار نمی گیرند و نمیتوان به طور قطعی گفت کدام روش بهتر است.

هریک از این روش ها در صورتی که به درستی بکار گرفته شوند و نکات مربوط به آنها به درستی از سوی بیمار و پزشک رعایت شود می تواند مشکل فرد را به نحو بسیار مطلوب برطرف نماید.

توصیه می شود برای تشخیص و شروع درمان ناهنجاری ها و عوارض دهان و دندان کودکان در سنین پایین توسط دندانپزشک معاینه شوند. شروع درمان در سنین کم علاوه بر هزینه کمتر، طول دوره درمان کوتاه تری نیز خواهد داشت.